Full text of "Specimen medica inauguralis de varioloidibus et vaccinae insitione"

See other formats

festi

fMsmb

Wmm

tm&M

pVA-.®i

'•»:. , :■- -■ '.i; -.- i

ir\ «-.'- ' mtr' m -

HUllI

$as

BfefeSiC

'::v.

'•‘ ♦'vi'-*'»'

miii

>;• « ® ^ '

'tmmm

mm 1 “ '

/ff. <f/. /&y.

, /

)

»•

Digitized by the Internet Archive
in 2017 with funding from
Wellcome Library

https://archive.org/details/b29321323

SPECIMEN MEDICEM INAUGUKAEE,

YARIOIOIDIBUS ET YACCINAE INSITIONE

SPECIMEN MEDICUM IN AUGURALE,

VARIOLOIDIBUS ET VACCINAE INSITIONE,

QUOD ,

ANNUENTE SUMMO NUMINE,

EX AUCTORITATE RECTORIS MAGNIFICI

JMI ACRERSDYCE,

JUR. VTR. DOCT, ET PROF. ORD.

NEC NON

amplissimi SENATUS ACADEMICAE consenso

nobilissimae FACULTATIS MEDICAE decreto,

SUMMISQUE IN MEDICINA iionorirus ac privilegiis,

In Academia Khen o-Trajectina ,

RITE ET LEGITIME CONSEQUENDIS ,
ERUDITORUM EXAMINI SUBMITTIT

JANUS BALDUINUS DOMPELING,

ZIRICZEANUS.

die XI APRILIS MDCCCXL , hora Y.

TRAJECTI ad RHENUM,
apud ROBERTUM NATAN.

MDCCCXL.

LITGD.-BAT, EX TYPOGRAPHEO J. G, LA LAU

PRAECEPTORIBUS ET FAUTORIBUS

SACRIT3!!.

Der da schrieb war Mensch , und du bist Menscb der du liesest.
Er kormte irren , und bat yielleicht geirrt. — Lasse es nicbt
beim Tadel , sondern bessere und baue w e iter.

HERDER.

JANUS BALDUINUS DOMPELING ,

FREDERICO SIGISIUNDO ALEXANDER,

VIRO CLARISSIMO, AMITAE SUAE COflfJUGI.

s. a. i*, n.

Mjju jam mi care! opusculum tuis auspiciis incoeptum
et absolutum ! — Miraris forte , quod hanc Epistolam
tibi conscripserim? Ast vero non est quod mireris! Exi-
git scilicet hanc agendi rationem gratus animus , postulat
officium benevolo Lectori (si quem offendam ) debitum ,

Cum jam in eo essem ut artem medicam , proprie ita
dictam addiscere coepissem , Tu mihi ita: » habeo y quam
» aliquando materiem speciminis Academici instar , irae »
yytare possis /” Roganti qualem? materiam de variolis
significasti , his additis verbis : » Per complures annos ,
yyvariolas observavi , annotationes collegi , tu vero absolve ,
yyquod inchoavi! plura observandi et colligendi et inter se
» comparandi , non tibi occasio deerit in Nosocomio Mi -
» litari Regio , cui adseriptus es

Laeto animo consilium , lubentissime munere mihi oblato
functus sum , diarii de variolosis conscribendi , atque in

Vili

illud omnia conjeci , quae notatu digna visa sunt , origi-
nemque hinc traxit , quam Praeceptoribus et Fautoribus
dedicandam fas esse duxi , Oratio .

Praeceptores aio! quibus qualibusque usus sim, Tu, ca-
rissime ! nosti : sunt F iri , nominibus suis , mea laude
longe superiores , sunt non titulis , at rebus Clar issimi !
quid, igitur Promotorem nominem FREMERIIJM, corpore se-
nem , animo numquam , virum , quo per dimidium fere
saeculum gloriata Academia Ultrajectina , ars medica glo-
riata est ? quid WOLTEREEEKIUM recenseam , su E RM AN-
NUM, schroederum VAN DER KOLK , scientia et doctrina ,
aeque ac dignitate gravissimos ? Quid memorem R E RN ar-
dum Firum Clarissimum , Illustrem , singulari benevolentia
me prosecutum? Quid kerstium aut IF1LLEMIER UM, viros
doctissimos , quorum institutio familiaris utilissima mihi
contigit? Quid appellem mollium , suermannum mino -

rem ? At proh dolor ! praematura morte , suis , nobis ,
Patriae erepti sunt , suique tristissimum desiderium nobis
reliquerunt , hic juvenis jam virili doctrina eminens , ille
fama exteris ipsis notissimus , — ambo

Piet imae nil miserantis Orci!

Quis vero ego essem , qui omnibus his viris , de me licet
optime meritis , Te non anteponerem , Te inquam , de me
prae his omnibus meritissimum ? Tu me juvenem , patris
instar amplexus es, in omnibus Tu auctor , monitor , ad-
jutor milii exstitisti , et quidquid in me boni est , hoc Tu
omne tuo jure , tibi vindicas . Ah! quam suavis est recor-
datio eritque semper , cum ante hos sex et quod excurrit
annos , rudi qualem vivendi modum capesserem , aut quo
quaestu honesto , vitam aliquando sustentarem ignaro ,
graviter haec re gereres : » Quidquid in vita agas mi JYe~
y>pos ! recte agas et honeste, et cum virtute, nam quod

» honestum est , id solum bonum est, et si in te virtus sit ?
» nihil tibi deerit ad beate vivendum ! Quod autem rogas
>> de quaestu honesto , haec accipe: est ars , qua a Creatore
y> nulla mortalibus data est benevolentior > nulla nobilior ,
y> pulchrior nulla ; quaeque dum alat suos alumnos , eos

yysimid generis humani reddat benefactores Artem

» medicam appellant; hanc considera , in hanc incumbe ;

» Quod ad me ut studioso Medicinae numquam defui ,

» Nepoti studioso certe numquam deero ! ”

Haec Tu mecum ! alta mente verba recondidi , — ad
Medicinam me applicavi , et si in vita instituenda non
plane improbabilis fuerim , si post sedulo adhibita studia
in capessendo gradu doct orali , Praeceptoribus admitten -
dus visus sim , - — si hoc ipsum specimen profectuum in
studiis , publici juris fieri possit : horum omnium nulla
alia causa est , nisi quod Te morum exemplar , quod imi -

tarer , Te Medicum > ad quem me componerem , semper mihi
proposuerim . Pace igitur tua liceat repetere , (?zec cfe-
we^a mihi voluptatem , <^/ae gratiae inest ) , mYa om-

ms repetet: per te , juxta Deum , magnopere sum , et
qualis sum !

Mirarisne jam nunc de Epistola hac , ad te data? Non
est sane quod mireris ! exarata est gratissimi Nepotis
manu ! Plura ne addam , vetat et honesti studium ; sunt
enim et alii , quibus multa me debere lubenter confiteor ;
nec Tu tam publicam laudem quaeris , quam in occulte be-
nefaciendo , longe meliorem , tacitum conscientiae assensum
sequeris et consequeris .

Sed haec jam satis : vive diu , carum caput , Tuor um ,
[qui et mei , meorum , qui et tui sunt ) in honorem 9 volu-
ptatem et salutem ! vive diu et felix , in commodum cu-
iusque Medicinae studiosi , in gloriam Nosocomii Regit „

Militaris , 31 aj oris , cui peropportune praees , a tuaque
disciplina profecti , incedant multi alumni , velut exempla!
a Sitque tibi provectissima aetate Deus ter Optimus 3faxi-
mus , /Spes , Fiducia , Columen !

Haec habui , ZVfo' dicerem . Perge . ut facis , me

amare tui peramantem animo , eo , et ite-

rum Vale!

SCRIPSI TRAJECTI Ai) RHENUM ,

Die v mt Aprilis mdcccxu.

PROOEMIUM.

- ■^rck^k. i

A longo inde tempore diro morbo excruciatur gens hu*
mana ; per plura enim saecula jam saevierunt variolae. De
hisce exstirpandis saepius quidem agitata quaestio fuit , medi-
corum vero conamina in hunc finem , fuerunt vana atque irrita.
Ingens aegrotantium numerus , quavis variolarum epidemia
recurrente , hoc morbo interire solet. Quid mirum , quod
semper omnes boni optaverint , ut aliquod in hoc malum ex-
cogitari posset , remedium. Animi atque ingenii celeres ad
excogitandum acuti , tale quid frustra tentaverunt. Saepius
quidem rumor inventi remedii contra variolas jacentem ani-
mum excitavit et in spem futuri induxit: eventus vero toties
spem fefellit. Remedia casu inventa vel excogitata, plerumque
lucri magis causa promulgata sunt , quam ut revera in homi-
num salutem tenderent.

Quoddam solamen attulit, morbum arte excitari posse , tem-
pore maxime commodo ei, qui a variolis liber adhuc manserat*,
Observatum enim fuit , aliquam praeparationem , morbi cu-
rationi subvenire. Morbus arte ita evocatus nonnumquam ta-
men infaustus erat cui inserebatur, haud raro etiam inde
epidemiae ocyus denuo excitatae sunt.

Talis rerum erat conditio, quum* auxiliante Deo, jennerus
vir immortalitatem hic jam nactus , quod de prophylaxi vac-
cinae observaverat, publici fecit juris.

Grates Deo et jennero merito egit gens humana , pro tanto
beneficio, quo homines a variolis se immunes futuros aliquando
existimare possent.

Facile atque simplex erat jenneri propositum. Medici et
quibus gentis humanae salus cordi fuit , omnes intendebant
vires , ut salutifera jenneri conamina sibi suisque redderentur
fructuosa; sed eheuduml post aliquot annos iterum fallaces vi-
debantur vaccinae vires , adversus variolas praemunientes.

Fuerunt , qui variolas jam eradicatas esse , sibi persuadere
vellent, fuerunt alii, quibus spes esset, vaccinam multum
valere ad delendum virus variolosmn ut tandem totae hae
evanescerent. Non multo post vis vaccinae in dubium vocata
est , an semper et per totam vitam ab omni insultu variolarum
muniret. Observationes quidem adhuc rarae fuerunt , de va-
riolis , post insitam vaccinam invadentibus: nihilominus fides in
vaccinae vi prophylactica quodammodo labefactata fuit. Inde
ab anno 1817 frequentius apparuerunt variolae, quas nunc
vocant, mitigatae, truncatae (1), et in dies ita increscit ca-
suum numerus, ut hoc, quo scribam, tempore nova quasi inde
morbi species exorta sit , et vulgus fere omnem vaccinae fidem
mittere videatur. Etsi antea variolarum reditus homines sem-
per terreret, recrudescente plaga, non ita piofligabantur
quam nunc, variolis de novo quasi caput extollentibus; omnis
spes de hoc morbo umquam exstirpando multis nunc abjicienda
videtur. Rariores quidem casus variolarum post insitionem
vaccinae invadentium , incuriae tribui possent eorum , qui
rudes et rerum medicarum parum versati , perversam insti-
tuissent vaccinae insitionem. Haec praeterea etiam turbari
posset negligentia eorum , qui laudem meritumque potius in

(1) j. fraiyk , Praxeos medicae universae praecepta Part. I, Edit, ait,
demio elabor. Vol. III, Sect. I, p. 309,

fiam ero vaccinatorum , quam in recto vaccinandi modo et in
debita , totum vaccinae cursum observandi cura quaerebant.

Lis etiam nondum dijudicata fuit, utrum , quas nonnulli
variolas dixissent , post insitam vaccinam observatas , revera
pro talibus agnosci deberent , an potius exanthema has simo*
lans sub forma varicellarum , quae variolarum uti nonnulli
volunt, species intercurrens est habenda, verum ab aliis pro
singulari et proprio morbo habetur. Fatendum vero est sen-
sim sensimque observationum numerum , quibus et fides est
habenda , valde increvisse , aliquam variolarum speciem non
raro subsequi praegressam vaccinae insitionem,,

Res nunc eo rediit , ut nullum supersit dubium , speciem
variolarum post aliquod tempus evolvi posse, de cujus vera
indole adhuc dissentiunt medici.

Non defuerunt ergo obtrectatores , qui vim prophylactieam
vaccinae prorsus in dubium vocaverint et irritam atque falla-
cem eam proclamaverint , dum vaccinam summis cum laudi*
bus in coelum extulerunt alii. Litigandi inde non parva exorta
est occasio* Anno 1768 jam 817 de variolis conscriptos li-
bellos enumeravit krunitz (1), Quamquam materies exhausta
videretur, ab eo tempore adhuc quodammodo increvit numeros.
Inventa vaccinae insitione, scribendi ardor, rei novitate accen-
sus , iterum incaluit. Variolis autem nondum ut omnes boni
optaverant , exstinctis , sed quasi de novo apparentibus nova
observandi , scribendi et rixandi exorta est occasio.

Praeter sporadicos variolarum casus , qui potissimum in ma-
joribus urbibus plerumque occurrunt , hujus morbi epidemiae
rariores quidem fuerunt primis, post inventam vaccinam annis,
dem vero , vi vaccinae fracta sive non valida , certis fere tem-
poribus quasi iterum exortae, redeuntes visae sunt.

E reditu variolarum , e concursu harum cum vaccina , cu-
jus vim salutiferam infringere videbantur , multiplex observandi

(1) Verzeichniss der vornehmsten Sctiriften von dcn Kindcrpocken und de®
ren Einimpfung. Leipz, 17^8, 8,

<*t dijudicandi extitit occasio. Haec etiam mihi (tirom , li-
cet !) uberrime oblata fuit , ut multifaria de variolis , de vac-
cina et de harum, ut ita dicam concursu audire nec non ob-
servare potuerim; quae omnia me ad hanc materiem tractandam
induxere. Ast vero haec non ita dicta volo , utpote qut de
hoc argumento aliqua auctoritate disserere aut vellem aut pos-
sem ! effati gaubii Viri Cl. potissimum hic memor ero; »quo
»quis diutius in arte cum cura elaboravit, eo circumspectius
»de morborum natura pronunciare solet.” Pro viribus ex-
ponere quae ipse vidi, quaeque mecum communicata sunt ,
conabor. Discernere inter observata et, quae hinc deduci
possunt argumenta dijudicare , relinquam iis , quorum expe-
rientia meam facile superat.

Ductu et auspicio dilectissimi amitae conjugis F. s. alexander
YiriCLj observationes ad aegrotantium lectos instituere et quae
vidi conscribere licuit ; praeterea vero multa , quae ipse obser-
vaverat et annotaverat cognatus benevole mecum communicavit.
Tali quidem modo ad hoc opus suscipiendum non prorsus il-
lotis , ut dicunt , manibus , me accingo.

Inde ab anno 1830 variolas veras et mitigatas observare fre-
quenter contigit cognato carissimo , qui postea et mihi prae-
ceptor exstitit pie colendus , quum inter militiae adscriptos,
in nosocomio militari , alumni vicibus functus sum , eodemque
tempore ejus lectionibus clinicis interesse posse, felicem me
existimavi.

Quamquam procellosis hisce temporibus , quasi inter arma
colligendi observationes, saepe deesset et otium et animus, in-
defessus tamen in perscrutando et conscribendo progressus est Yir
dilectissimus. Dein ad hunc usque diem, mihi commisit curam,
annotandi , quae suo auspicio notatu digna apud aegros morbo
varioloso affectos , conspicerentur. Quos inde fructus perce-
perim e sequentibus tu , Lector benevole! judices.

Argumenta elaboranda sequentia mihi proposui , quae ut ut
fieri possit , experientia fulciam.

I. Quum vaccinae insitio non omnes, qui eam subierunt, a

morbo varioloso immunes reddere videatur; probante expe-
rientia, quid' hucusque sedula observatio docuit de variolispost
insertam vaccinam, invadentibus?

II. Quum observatio doceat, vigente contagio varioloso,
exanthema ab hoc excitatum in iis, qui vaccinae insitionem
subierant, mullum differre a veris et genuinis variolis , quae-
ritur quaenam haec sit differentia?

III. Quum itaque vaccinae insitio haud per totam vitam ab
invasione variolarum omnes immunes reddat homines, anne ergo
nulla ei fides est habenda ? utrum vero in iterata insitione
vaccinae adhuc praesidium superest ad variolas praecavendas?

IV. Quid huc usque de signis constat , quae de rite per-
pessa vaccinae insitione testari videntur ?

CAPUT PRIMUM®

rvx^vi

Ai nonnmnquaui ea, quae praedicta sunt,
ininus eveniunt. Quae tandem id ars non ha-
Ijet ? — An medicina, ars non putanda est?
quam tamen multa fallunt.

Cxc. de Divin. L. i , C. Ht.

Jennero contigit , quod omnes experti sunt , qui aliquid
in salutem hominum vel excogitarunt vel invenerunt. Admi-
rationem interdum immodicam dubia non plane rejicienda ex-
ceperunt. Initio fuerunt, qui vim vaccinae adversus variolas
praemunientem extra omne dubium posuerint ; his vero , ex
observatis de evolutione variolarum post praegressam vaccinae
insitionem, sese opposuerunt alii. Nec defuerunt tandem , qui
omnia , quae de vi vaccinae ad variolas praecavendas retule-
lunt doctores , nunc enonea, falsa , et incerta proclamaverint
Haud tamen dissimulandum est, hanc materiem suis premi du-
biis, ac conjecturis, numquam fortasse illustrandis.

In Britannia vaccinae insitio, quae a variolis immunes red-
deiet homines, semper a nonnullis oppugnabatur, quo factum
est, ut res continuo, accurate et attente perscrutaretur; impri-
mis cum casus sese cumularent variolarum post rite institutam

vaccinae insitionem sive contagio, sive inoculatione producta-
rum. Jennerus ipse primus fuit , qui retulit casum hominis
variolas perpessi post praegressam vaccinae insitionem (1).

Plura dein non defuerunt exempla , inde ab anno 1800 in sin-
gulis diariis Anglicis relata imprimis in Medical and Physical
Journal , ut et in libro, animo moderato conscripto Doctissimi
goldson (2). Interdum experimenta in hunc finem instituta
sunt, ut res magis illustraretur. Medici institutionis Pearso-
nianae insitionem variolarum in 60 hominibus antea vaccinatis
instituerunt , absque vero ullo effectu. Ex actis hujus insti-
tutionis in lucem editis, patet inde ab anno 1800-1805 binos
tantum casus ad cognitionem hujus collegii venisse, variolarum
post insitam vaccinam , atque rationem talium casuum ad bene
successam vaccinae insitionem sese habere uti 1 : 1000. Hoc
jam tempore peaRSON utile duxit , vaccinae insitionem altera
vice insititui , ut ex hocce eventu certior quisque foret de
sublata ad variolas contrahendas praedispositione. Et hac in
re jam pearsonium praecesserat bryce. Plures casus de eru-
ptione variolarum post insitam vaccinam enumeravit robertus
willan (3), a semetipso et aliis medicis observatos: inter quos,

BLAIR , GOLDSON , RING , DUNNING , FAWSETT , BRYCE , RUTTER

et binn. Secundum binnii observata, unus ex 1200 vacci-
natis variolis corripiebatur , verum secundum wood in New-
castle , ex 3266 nemo, etsi epidemia variolosa per 15 menses
ibi persisteret.

Acta societatis Jennerianae anni 1805 (4) , collegii regii me-
dici anni 1807 , societatis Chirurgicorum et Institutionis na-
tionalis Londini anni 1813, plures casus memorant; morbi ge-
nius tamen mitis erat et sine vitae periculo. Omnes qui variola-

(1) Conf. ejus opus: An Inquiry into the causes and effects of the va-
riolae vaccinae, known by the name of the cowpox. London 1798. p. 18.

casus 13. — (2) Recent cases etc. 1804. — (3) Ueber die Kuhpocken Im-

pfung 1806. Aus dem Englischen ubersetzt , mit einer Zugabe von &. fr.

'iuhry, Gdttingen 180t. 4. — (4) Monthly Magazinc Febr. 1806. p. 61.

rum eruptionem post insitam vaccinam observarunt , perversam
vaccinae insitionis methodum accusant (1). Quod etiam tes-
tantur john ad avis , qui epidemiam variolosam descripsit in
urbe Forfar (2) , ubi ex 2000 incolis, 120 vaccinati morbo
correpti fuerunt , hugq (Crediton) (3) et thomas harrison
(Ulverston) (4).

Inde ab anno 1817 copia observationum mirum in modum
increvit in Britannia, imprimis vero in Scotia, ubi epidemia
maligna hoc tempore vigebat. Scripsit henry dewar vir
doct. , ex 70 variolosis 34 antea vaccinatos fuisse , ex his in-
fans modo, qui jam diu aegrotaverat , e vita decessit, ex 16
non vaccinalis 6 morte erepti fuerunt (5). Secundum doct.
black ex 100 variolis correptis 62 vaccinati fuerant, quorum
10 variolis veris, 44 variolis mitigatis , quas corneatas vocat,
et 8 varicellis affecti fuissent. Yerum hisce omnibus vacci-
nam bene insitam fuisse , sibi non persuasum habebat (6).
Brown (Musselburgh) variolas vidit apud 48 vaccinatos, quam-
obrem vaccinae insitionem inutilem vanamque declarat et eam
vituperat (7). Contra eum scripserunt dewar et dunning (8).

Plures hoc tempore medici observationes communicarunt ,
quae plerumque vaccinationi non rite institutae adscribeban-
tur , horum sequentes memorasse sufficiat: ramsay , william
THOMSON , LUCAS , SMITH , CHRISTIAN , DAWSON (9) , MUDIL ,
WILLIAM et JOHN GIBSON , VESSIE , HENDERSON, J. MALLOCH(IO),

(1) Conf. -willaij p. 158 et 168. — (2) Thesis de variola et vaccina
Edinb. 1814. THOMSON on varioloid diseases etc. Appendix p. 40. Edinb.
med. and phys. Journal 1814. — (3) London medie, and pbys. Journal
December 1814. — (4) Ibid Jan. 1817. — (5) Account of an epidemic
Smallpox etc, 1817. — (6) Edinb. Journal. 1819. n°. 58. — (7) Ibid. —
(8) Ibid. n°. 60. — (9) Hi observatores inveniuntur in » Observations of the
different kinds of Smallpox” etc. by alexander mo aro. Edinb. 1838, p.
130 t i 86 , 209 et 204. — (10) Hi leguntur in: An account of the vario-
loid Epidemic , which has lately prevailed in Edinburgh and otters parts of
Scotland etc. in a Letter to Sir j. mac gregor by j. Thomson London
1820. p. 238, 252, 259, 261 , 264, 277.

DENNET , REED , INNES, COLVILLE , E ARNES (1), ASHBURNRK,
JOHN FORBES , GEORGE GREGORY et WILLIAM JACKSON (2).

Praeter hos jonn cross vir doct. anno 1819 (Norwich) epi-
demiam observavit gravem et extensam , eamque accurate de-
scripsit (3). Uno anno 3,000 homines variolis correpti fue-
runt , et sexta pars aegrotantium exstincta fuit. Ex 603 ho-
minibus, quos singulos speciatim observavit, 297 jam antea
variolas perpessi, nunc immunes manserunt, ex 91 vaccinatis
tres variolas mitigatas habuerunt, 200 qui neque variolas, ne-
que Vaccinae insitionem subierant , nunc morbo affecti fue-
runt, et 15 alii qui in eadem conditione versabantur, quo-
rumque 10 antea morbo expositi fuerant , etiam nunc liberi
manserunt. Plures vaccinati hac epidemia variolis mitigatis
correpti fuerunt , etsi antea variolarum inoculatio et vaccinae
iterata insitio frustra iis administratae fuissent. Causam va-
riolarum mitigatarum, credit cross, positam esse in male
instituta vaccinae insitione , etsi non neget post veram vacci-
nam veras oriri posse variolas, imo quae lethales fieri queunt.
In D iariis Britannicis hujus temporis multa praeterea occurrunt
de variolis et variolis mitigatis , quem in finem evolvi me-
rentur EcUnbiirgh Journal (4), London medical andphysical
Journal (5), London medico-ckirurg. Transactions (6) , Lon-
don medio . Repository (7).

Epidemia gravis, quae ineunte anno 1818 Edinburgiae gras-
sari incepit, ansam dedit uberrimam, indolem variolarum, va~
rioloidum et varicellarum observandi, .haud mirum itaque
quod ea a pluribus viris in arte praeclaris, descripta sit, qua
in re imprimis excelluerunt itennen (8) moneo et Thomson.

(1) Hi in Edinb. Jonrnal n°. 76, 1822 Apri!, Julij , Januarij , 1818, n1 * * * 5.
59 et 76. — (2) London medica! Repository n°. 75, 1822 Sept., 1823
Mai , Augst. — (3) A Ilistory of the variolous Epidernic, whieh occurred

in Norwich in the Year 1819 etc. — (4) N°. 55-68. — (5) Dec. 1818,

Junij , Apri! 1819, Julij, Aug. 1820. — (6) Yol. X. — (7) 1814 Febr.,
March , Nov. 1815, Dec. 1818, Aug. , Sept., 1819, Dec. 1822. Conf.

etiam moore History of vaccination , et Thomson 1. 1. — (8) In Edinb.

med, and phys. Journal n°. 56, Oct. 1818.

Monro opinioni eorum , qui hoc exanthema varicellas dixe-
runt, sese opposuit. Varicellam non credit esse speciem mi-
tiorem variolarum , quoniam inoculatio variolarum semper
variolas , inoculatio varicellarum semper varicellas produceret.
Ab altera parte variolae mitigatae morbum haud constituunt sin-
gularem , cum inoculatione variolas veras gignant; eas itaque
censet esse variolas veras vaccinae insitione modificatas (1).

Eodem anno suas observationes publici fecit juris Thom-
son (2) , et duobus annis serius accuratam dedit descriptionem
Epidemiae Edinburgensis (3). In hoc opere demonstrare co-
natur, varicellas et varioloides eundem esse morbum. Thomson
primus videtur fuisse , qui variolis mitigatis nomen dederit
varioloidum . Cum eo consentiunt J. reed et innes (4) ,
qui epidemiam malignam observavit. Deinceps scripserunt
DENNETT , STOKER , BARNES (5), JONES , WADE , HARDY , VENA-
BLES (6), LEWINS (7), JOHN M^HIE (8), FERGUSON (9),
CHEYALIER (10).

Mirum sane, quod, dum in ceteris Britanniae regionibus,
tot observationes de morbo nostro factae sint , paucae tantum
Londini prostent, etsi hic etiam hoc tempore epidemia vario-
larum grassata sit : solus videtur robertus maclead vir doct. ,
qui ibi variolas mitigatas descripsit (11). Kinglake magis
vaccinam contra oppugnatores defendit (12).

Refert gregory vir doct. anno 1825 plures aegros in No-
socomio variolosis destinato susceptos fuisse , quam inde ab
anno 1796 ullo anno evenerat. Etenim numerus erat 419 ;

(1) Conf. ejus »Observation9” etc. s. I. — (2) In Edinb. med. a. pliys.
Journ. n°. 56 et 57, 1818. — (3) Conf ejus » An account” etc. s. 1. —
(4) Edinb. Journ. 1822 April et Jul. — (5) Ibid. Jul. 1823, Jan. 1824,
Jan. 1827. — (6) London med. a, pliys. Journ. April, Sept. 1824,

Jun. 1825. — - (7) Remarks of the Merits and present State of Vaccina-
tion etc. 1825. • — (8) Thoughts on Vaccination and the cause of its fai-
ling etc. 1825. — (9) A Letter to Sir h. iialford Preident, proposing a
Method of Inoculating the Smallpox etc. London 1825. — (10) London
Journ. Vol. III. Aug. 1827. — (11) London med. a. phys. Journ. Jul,
1820. — (12) Ibid. March 1821.

263 variolae genuinae, quorum 107 mortui, 2 jam antea ino®
eulationem subierant, horum 1 decessit: 147 casus varioiarum
mitigatarum, quorum 12 obierunt. Refert porro, ultimo
quadrante seculi 5743 aegros susceptos fuisse, quorum 118 ex-
stincti fuerant, dum ab anno 1775-1800 ex 7017 , 2277
morte correpti fuerant (l). Donnelly epidemiam depinxit
malignam (Halifax in Scotia nova) 1827. Yarioloides oriri vidit
post perfectam vaccinae insitionem 4 diutius vel brevius prae-
gressam, etiam post feliciter successam inoculationem. Variolae
verae observabantur apud vaccinatos et eos qui inoculationem
subierant; plures qui variolis mitigatis decubuerunt, diem
obierunt supremum ; 40-50 casus memorat varioiarum vel
varioloidum apud eos , qui antea sive contagio sive inocula-
tione , variolas sibi contraxerant (2). Tandem memorari de-
bent HENNEN (3) , JOHN MARSHALL (4) et BELL (5).

Hisce, quae ad Britanniam spectant, subsistam, verbis usus
collegii Anglici ad vaccinae insitionem promovendam (6) :
»Milord , la petite verole s’est declaree epidemiquement et
»avec beaucoup de gravite en Angleterre depuis notre der-
»nier rapport. D’apres Thistoire de cette maladie, elle
»parait s’etre montree d’une maniere epidemique une fois
»tous les 12 ou 14 ans , depuis sa premiere introduction
»dans ces iles. — Depuis 1’introduction de Pinoculation , les
» victimes de la petite verole ont ete de 5,000 annuellement ;
» mais depuis que la vaccine a prevalu , le nombre des morts
»a decru considerablement , jusqu’a ce qu1 enfin il s’est reduit
»a 200 dans Pannee 1837» — - Certainement il faut voir en

(1) London Journal Yol. LY. Febr. 1826. Conf. etiam idem auctor in
London Journ. Vol. Lll. Aug. 1824, ibid. Vol. I. Nov. 1826, ibid. Vol. II.
Maj. 1827. — (2) London Journal Vol. VII. Jul. 1819. — (3) Ibid.
Sept. 1829. — (4) A popular Summary of Vaccination ctc. 1820. Conf.
etiam massele in the Dublin Journal of medie, and Chemical Science
Yol. IV. ii°. 12. Jan. 1834. — (5) Edinb. med. a. surg. Journal Jan.
1836. — (6) Etablisscment national pour la vaccine en Angleterre Rapport
du 11 Fevr. 1839. par benry halforij , eeigh. xhosias , thomas walsos
et CLEMEfli ii i' e D. I>. M. 1, in Rcvue Britannique Avril 1839. p. 408.

»cela une influence protectrice generale, et notre confiance
»dans 1’efficacite de la vaccine ne s’est pas dementie. Nous
»soinmes convaincus, que la vaeeination faile sans discerne»
»meni dans ce pays , par des personnes ignorantes et sans
» titres , qui ne tenaient compte ni des conditions de sante
»du sujet , ni de la qualite du vaccin , ni du progres et des
»caracteres de la vesicule, doit etre considere comme la cause
» principale des echecs frequents de la vaccination, etc.”

Primis jam annis post inventam vaccinae insitionem , etiam
in Germania exempla sese obtulerunt variolarum post insitam
vaccinam , quae vero perverse institutae operationi adscribe-
bantur. Primus quidem , qui duos casus variolarum post insti-
tutam vaccinationem observatos, retulit, videtur fuisse sachse,
quos descripsit in epistola ad doct. luders (1). Variolae sese
manifestarunt apud virum juvenem , cum areola pustularum
vaccinae evanesceret , et hae exsiccari inciperent , cum eventu
lethali, Contagium variolosum , hic sine dubio ante vaccinae
insitionem , corpore receptum erat. Alterum casum fusius ex-
posuit luders (2). Anno 1806 vvENDELSTaDT vir doct. pue-
rum vidit vaccinatum in qno , secundum eum , vaccina regu-
larem habuerat decursum , quod probare conatur ex rubedine
intensa , ex febri vehementi per tres dies persistente , ut et
ex exanthemate die undecimo demum erumpente ; quae tamen
omnia mihi contrarium testari videntur. Hic puer post an-
annum et dimidium variolis correptus fuit mitigatis , facile
decurrentibus (3).

Nonnullos casus observavit stieglitz (4) vir doct. , Lindae
1808, ut et G. fr. muhry (5), qui librum roberti willan

(1) Conf. luders , Versueh einer kritischen Geschiclite der bei vaccinir-
Icd beobachtete Menschenblattern , nebst Untersuchung uber die Natur,
die Ursachea and die Verhiitung dieser Krankheit. Attona 1824. vernae. ,
sermone edit. a doct. j. de brauw 1827. — (2) L. c. p. 80. — (3) Samm-
lung medie, und chirurg. Aufsatze, etc. von w. dadamar 1807. — (4) Neues
llannoversches Magazin st. 97. Bec. 1808. — (5) ii u f e i a if d . Jouru, st. 3.
Marz 1809.

Germanice edidit cum suis annotationibus , quem librum re-
censuit stieglitz (1). Horum virorum opinionem, variolas
post vaccinationem oriri posse , sive ex male instituta insitio-
ne , sive ex idiosyncrasia nonnullorum hominum , oppugnavit
E. L. heim (2), Berolini 1809, statuens, omnes casus variola-
rum post insitam vaccinam erumpentium, ad variolas spurias,
sive varicellas esse referendos. Betulit heim per decem annos
Berolini plusquam 20,000 hominibus vaccinam insitam fuisse,
et accurata sua investigatione , neminem variolis veris , sed
quidem spuriis affectum fuisse. Secundum eum materia va-
riolae verae vetustate aut calore corrupta , inoculatione vari-
cellam producere valet (3). Attamen MiiHRY suas observationes
strenue defendit et oppugnantis objectiones refutavit, verum
is , in sua opinione pertinax , dixit : fieri posse , ut tempus
futurum rem magis illustret , sed prudentiae deberi , litem
hucusque non dijudicare. Ad quod effatum luders votum
edidit (4): »indien dit ons werk in zijne handen kome, moge
»hetzelve dan in staat zijn, zijnen twijfel weg te nemen.” Quod
votum expletum fuisse patet ex ipsius heimii verbis: »ich
»liabe besonders in der letzten Pocken Epidemie die wir er-
»lebten , hinreichende Gelegenheit gefunden, meine Ansichten
»zu vervollkommnen , wobei ich es nicht ausser Acht gelassen
»habe, mit dem selbst gesehenen das Fremde zu vergleichen,
»und ich glaube so dem von luders ausgesprochenen Wun-
»sehe nach Kraften geniigt zu haben” (5).

Oui deinceps quosdam casus verioloidum vel et totas epide-
mias observarunt et descripserunt in Germania, fere sunt se-
quentes: Nolde (Brunswijk) (6) , rave (Bergland) (7), alrers

(1) In Halleschen allgem. Litteratur-Zeitung n\ 182. Sept. 1808. —
(2) Ueber Diagnostik der falschen Pocken , in heim’s Vermischte Scliriften
herausgegeben von Dr. paetsch. Leipz. 1837. p. 111. Etiam in horn’s
Archiv. B. X. II. 2. 1809. — (3) L. 1. p. 148. — (4) L. 1. p. 83. —
(5) Meine jetzige Ansicht iiber den Einfluss der Schutzpocken anf Men-
8chenblattern , in Vermischte Schriften p. 177. Etiam in iiorn’s Archiv.
1825. — (6) IIuf, Journal Apr, 1810. — (7) I bid . 1812 Aug.

(Hannover)(l), qui quinquies variolas mitigatas observavit per to-
tam epidemiam , ELsiissEit (Wiirtemberg), o. seiler (Hoxter)(2),
golis (Viennae) (3), bremer (Berolini) (4), qui tamen apud
14,521 vaccinatos nullum casum variolarum observavit, j, j.
kausch (Liegnitz) (5), de carro (Viennae) (6), qui per 20 an-
nos tres tantum casus varioloidum vidit, oelze (Neuruppin) (7),
qui statuit numquam variolam ex varicella neque varicellam ex
variola oriri posse, stelzig (Pragae) (8), gitterman (Emb-
den) (9), qui cum laude quaestionem solvit propositam a
societate Haarlemensi , num varicellae et variolae ejusdem
sint originis, numque varioloides a variolis , vel a varicellis
producantur. Epidemiam observaverat satis gravem anno
1819, in qua multa exempla variolarum modificatarum,
quibus tamen decursus valde erat mitis, ita ut numquam
mors has insecuta esset. Assentitur Clarissimo thomassen
a thuessink , vaccinam nonnumquam modo topice agere ,
sicut illud haud raro in inoculatione variolarum observatur ,
quando materiem quidem producit aptam ad aliam vaccina-
tionem , verum praedispositionem non aufert variolarum con-
trahendarum.

Cl. hufeland epidemiam descripsit, quae annis 1823 et
1824 in Germania aliisque regionibus grassabatur, quo loco
fuse agit de contagio varioloso (10). Ds. neumann (11) hanc
epidemiam observavit in Nosocomio la Charite Berolini, Ab
hoc inde tempore ad hunc, quo nunc vivimus annum, de eodem
argumento suas disquisitiones et opiniones typis adhuc man-

(1) lbid. B. 41. st. 2. p. 54. 1815. — (2) Ibid. B. 63. st. 5. p. 55. —
(3) Medie. Jahrb. des Oesterr. Staates B. 6. H. 1. — (4) horh’s Archiv.
1811. H. 1. — (5) Memorabilien der Heilkunde B. III. 1819, S. 298. —
(6) nuF. Journ. Jun. 1820. Conf. etiam ejus, Experiences et observations
sur la vaccine. Vienne 1802. — (7) Huf. Journ. B. 54. st. 1. p. 78. —

(8) Beobacht. und Abhandi. aus dem Gebiete d. prakt. Heilk. 3. Th. 1823. —

(9) Verhandeling over de gewijzigde Pokken , uitgegeven door de Holi.
Maatschappij der Wetenschappen. Conf. huf. Journ. B. 52, st. 4, 1821, — -

(10) Huf, Journal B. 54. st. 4. — (II) Ibid, B. 6J„ st. 1. p. 48,

darunt J. oegg (1), hufeland (2), sachs (3), hesse (4) ,
ALBERS (5), WILMANS (6), KOFLER (7) , FISCHER (8), DORN-
BLiiTH (9), BLUFF (10), KOPP (11), SCHAEFFER (12), BASIL
thiele (13) et ROSCH (14); horum plures profecto conspectus
momenta dignissima praebuerunt , quae vero hic fusius exponi
nequeunt. Denique epidemias ultimis hisce annis observarunt
et descripserunt medicus (Wiirzburg) (15), verson (Paren-
zo) (16), malick (Jiigersdorf) (17) et seeger (18), qui historiam
dedit epidemiae, quae ab anno 1827-1830 in regno Wiirtember-
giae grassata est. Tandem nominandus est franciscus heim, qui
hancce historiam, ut ita dicam, continuavit ab anno 1831 —
1836, in opere momenti pleno, multa nova continente (19). Ex
prima hujus libri parte patet, hoc temporis spatio 1677 homines
morbo varioloso laborasse, quorum 634 variolis veris correpti
fuerunt. Horum 634 plus dimidium vaccinae insitionem antea
non subierat, 39 secunda vice variolis affecti fuerunt, 186 etsi
praegressa vaccinatione, veras variolas habuerunt, quorum cica-
trices normales ostenderunt 146, vitiosas 30. Pauci tantum
pueri vaccinati, ante annum aetatis 14 variolis veris corripie-
bantur. Ab hoc inde tempore ad annum 27 vitae usque,
numerus variolarum verarum apud vaccinatos maximus erat ;
a quo decrescere solebat , ut series decrescens esset 26 , 28 , 27 ,

(1) Ibid. B. 63. st. 5. p. 68. — (2) Ibid. p. 1. — (3) Ibid. B. 79.
st. 5. p. 1. — (4) c. g. hesse, uber Varicellen und ihre Verhaltniss zu
den Menschenblattern und Varioloiden Leipz. 1829. — (5) Ueber das We-
sen der Blattern etc. Berlin 1831. — (6) Beitrag zur Unterschcidung des
Yarioloid von der Variola und der Varieellen-krankheit etc. Lemgo 1831. —
(7) Med. Jabrb. B. XV. st. 1. p 99. 1834. — (8) Ibid. B. XVI st. 3.
p. 390. 1835. — (9) Huf. Journ. B. 59. Suppi, p. 55. — (10) Medicin.
Almanach 1837. p. 214. — (11) Salzb. Zeitung. B. 42. n '. 1077. Marz.
1839. — (12) Rust , Magazin B. 9. H. 2. 1837. — (13) Waarnemingen
en wenken betreffende den gelijken aard van kinderpokken met die van
koepokken. Vert. door Dr. vizevene Amst. 1839. — (14) Huf. Journ.
B. 87. st. 6. p. 88. — (15) Ibid. B. 63. st. 5. p. 75. — (16) Medie.
Jahr. B. XV. — (17) Huf. Journ. 1836. st. 9. — (18) Beitrage zur G c-
schichte der Pocken bei Vaccinirten etc. Stuttgart 1832. — (19) Histo-
risch-kritische Darstellung der Pockenseuchen etc. Stuttgart 1838.

20, 16, 15, porro 25, 17, 14. — Ex numero 1047 vario**
ioidum , longe maxima pars vaccinae insitionem subierat ; 37
neque variolas, neque vaccinationem antea perpessi erant, et
18 illis antea correpti fuerant. Maximus numerus casuum va-
rioloidum apud vaccinatos incidebat in annum 21 vitae, se-
quebantur tunc 18, 16, 20, 24, 25 26, 22 , et si eos col-
ligeres in periodos decem annorum , occurrebant ab anno

1-10..».. 94, ab anno 10-20 308, ab anno 20-30

455, et supra annum 30 88. — Variolis veris defuncti

erant 170, varioloidibus 79, sed fere dimidia pars aegrorum,
qui nec variolas, nec vaccinationem perpessi erant, varioloidibus
laborarunt.

Praeter ea , quae in Anglia et Germania observata et a nobis
exposita sunt , etiam aliis in regionibus haec materies , atten-
tione summorum in arte virorum digna judicata est. Paucis
referam, quae inter Panos publici juris facta sunt. Brevem va-
riolarum in sua patria dedit historiam otto vir. doct., ex qua
sequentia patent (1): Jam anno 1528 variolae in Pania
cognitae erant. Ab anno 1 7 50— — 180 1 , quo vaccinae insitio in-
troducta fuit, hoc morbo obierunt 10,682 homines. Ab anno
13Q2 — 1811 defuncti sunt 160; ab hoc ad annum usque 1818
nemo hoc morbo decessit. Anno 1818 casus variolarum obser-
vati fuerunt 139, quorum 33, qui vaccinae insitionem non subie-
rant, e medio sublati fuerunt. Ab anno 1819 — 1823 morbus
observatus non fuit. Hoc anno contagium nave Hafniae (Kop-
penhagen) allatum fuit, ubi per 14 menses grassatus est mor-
bus , et 448 homines affecit , quorum 40 mortui. Per hanc
epidemiam plures vaccinati variolis corripiebantur , sed valde
mitigatis. A mense Sept. 1825 ad aestatem 1827 nova epide-
mia, contagio foris allato, sese manifestavit: 613 casus morbi,
35 mortui ; 438 vaccinati erant , horum 2 exstincti fuerunt.
Ab anno 1828 — 1830 iterum epidemia viguit, 5 57 aegri in
Nosocomio recepti fuerunt, quorum 111 variolas veras habue-

(l) Rust’s Mag. B. LIX. H. 2. p. 208.

nint, ex quibus 29 mortui, 82 vaccinae insitionem non subie-
rant, quorum 25 defuncti; 29 vaccinati erant, horum 4 morte
abrepti. — Ab anno 1832 — 1837 de novo morbus in hoc regno
grassatus est: 1045 aegri in Nosocomio recepti fuerunt , horum
44 mortui; 147 vaccinae insitionem non subierant, ex his 34
obierunt; 898 vaccinati erant, horum 10 decesserunt. Praeter
OTTO epidemiam descripsit , quam (Eckernforde) ipse obser-
vaverat luders (1); praeterea etiam N. c. mohl (2) et j. c. w.
wendt (3).

In Suecia westmann vir. doct. epidemias enumeravit, quae
ab introductione vaccinae insitionis ibi grassatae sunt (4), Prae-
terea quosdam casus observarunt doct. schultz (Upsal) 1814,
et gistren vir Cl. Holmiae (Stokholm) anno 1815(5).

Anno 1810 in Norvegia ad vaccinae insitionem universe ad-
hibendam edita lex est. Hoc tempore variolarum epidemiae
rarius occurrebant , et sensim plane evanuerunt ad annum us-
que 1819, quo iterum sese manifestarunt variolae verae et etiam
varioloides observatae fuerunt. Opinantur medici Norvegienses,
vaccinam degenerari temporis lapsu, quod etiam credit holtz
vir Cl. Christianiae (6).

Inter Gallo-Francos primum, quod sese obtulisse videtur exem-
plum variolarum mitigatarum, fuit anno 1806. Erat puer cui
ante duos annos laune v. doct. vaccinam inseruerat, bono cum
eventu. Bina alia exempla observata fuerunt anno 1810 Bel-
lovaci (Beauvais), vigente ibi epidemia variolosa. De paucis
aliis mentionem faciunt berthollet , fercy et halle (7).
Narrat bousquet, anno demum 1815 societatem dictam Comite

(1) Conf. eju3 1. 1. p. 95. — (2) De varioloidibus et varicellis. Kopenh.
jg27. — (3) Bidrag etc. de epidemia variolosa. Kiobenharn 1836. —

(4) Conf. i.ombard in Bibi, univers. de Geneve Jan. 1839. * — (5) Svenska
Lakare Sallskapets Handlingar II. 2. p. 67. — (6) Conf. Compte rendu
dc 1’acad. de Medie. 1838. second semestre, Aout 1838. n >. 7. — (7) Conf.
horum historia successus vaccinationis etc. , quae praelecta fuit in Insti-
tut de France 17 Aug. 1812; in Salzb. med. chir. Zeitung 1813, T. IV.
p. 363.

Central , primum exemplum confirmatum, divulgasse variolarum
in homine vaccinato (1). Anno 1816epidemia variolosa exstitit
Montis Pessulani (Montpellier) , quam descripserunt berard et
de lavit (2) et sequente anno in urbe Millau , ubi , testibus
POUGENS et EONTANEILLES, saepius varioloides occucurrerunt (3).
Anno 1818 Massiliae plures vaccinati exanthemate correpti fue-
runt variolis simili (4). In provincia Giroudae epidemia gra-
vis sese manifestavit anno 1820. Quibus vaccina insita fuerat,
illi ita vehementer varicellis corripiebantur, ut hae pro variolis
haberentur (5). Annis 1827 et 1828 in Provincia (Provence)
et imprimis Massiliae , variolae ita viguerunt , ut in hac urbe ,
secundum robert , 1473 homines non vaccinati variolis veris,
45 vaccinati varioloidibus exstincti sint. Si assumatur hac epi-
demia eos tantum homines correptos fuisse, qui aetatis annum
30 nondum attigissent, et quorum numerus Massiliae tunc
40,000 fuisse censetur, si porro hi dividantur in tres classes,
statui potest 30,000 vaccinae insitionem subiisse , 8,000 hanc
non subiisse et 2,000 antea jam variolis laborasse. Ex 30,000,
morbo correpti fuerunt 2,000, et mortui sunt 20. Ex 8,000,
morbo correpti fuerunt 4,000 et mortui sunt 1,000. Ex 2,000,
morbo correpti fuerunt 20 et exstincti sunt 4. Itaque ex vacci-
natis y1 * 3- pars morbo affecta fuit et T§^ mortua est. Exnonvac-
cinatis pars ~ morbo affecta fuit, et exstincta J, Ex iis, qui an-
tea variolis laboraverant morbo correpta fuit, et exstincta f.
Ergo amiserunt vaccinati 1 ex 1500, non vaccinati 1 ex 8, et
tertia classis 1 ex 500 (6).

Anno 1830 Parisiis 524 homines variolis exstincti sunt (7) et
anno 1833 Argentorati epidemia satis gravis observata fuit a

(1) Bousquet, traite de la vaccine et des eruptions varioleuses ou va-

rioliformes. Paris 1833. p. 175. — (2) Essai sur les anomalies de la va-

riole et de la varicelle , etc. Montpellier 1818. — (3) poijgens, petite
verole chez plus de 200 individus vaccines , an. 1817. - — Description de
la varicelle etc. par j. d. foktaitehees. Rhodes 1818. — (4) Nouveau
Journ. de Med. Avril. 1819. • — (5) Rapport fait a la societe royale de
Med. a Bordeaux 1822. — • (6) Conf, eottsquet 1. 1. p. 195. — (7) Ibjd
p. 137,

Doct. lerebouillet (1). Scripsit briquet : » en ce moment
» meme (1838) une de ces epidemies vient d’etre observee a Paris
»et dans les campagnes qui avoisinent la capitale” (2). Doct.
tuefferd (Montbeliard) ultimis novem annis quatuor observa-
vit epidemias ; causam variolarum mitigatarum opinatur esse
vim vaccinationis temporis lapsu decrescentem. Brisset credit
ipsam vaccinam , tempore degenerari , quod etiam fiard et
bousquet opinantur (3),

In Helvetia plura exempla variolarum post insitam vaccinam
retulit doct. yerdeil Lausanae anno 1 818 (4) , quod et i) c fresa E
Genevae anno 1825 fecit (5). Anno 1832 epidemiam observa-
runt in eadem urbe lombard et panchaud viri doct. (6).

In Italia anno 1829 doct. griva Taurini epidemiam vidit,
qua 4235 homines variolis correpti fuerunt, 743 succubuerunt,
56 aegri antea vaccinati fuerant, quorum 5 obierunt (7). Scrip-
serunt porro de hoc argumento terzaghi(8), festler (9) ,
SACCO (10), MONTESANTO (11) et GHIRLANDA (12).

Non possum, quin hic mentionem faciam observatorum, qui
de hac re bene meruerunt in America septentrionali, uti sunt
horatius jameson (Baltimore 1821) (13), mitchell , davies ,
MAC AULEY et BELL (14).

Si nunc in patriam reduces historiam inquiramus variolarum
post insitam vaccinam, patet ea, quae retulit 1801 vanmaanen

(!) Notice de 1’epid. de Yariole a Strassbourg en 1833. — (2) Archivcs
gener, de Med,, Sept. 1838. pag. 5. — (3) Conf. Comptes rendus s. 1. —
(4) Edinb. Journal, n°. 63. — (5) Bibliotheque univ. T. 28. — (6) Lettre
sur la vaccine et les secondes vaccinations par le l)r. h. c. lombard in Bi-
bliolh. univ. 1839. Jan. et Fevr. — (7) Epidemia variolosa e lavori vacci-
nici nel 1’ann. 1829. Torini 1831. — (8) In Annali universali di Medicina
Vol. LXX1V. 1835. — (9) Ibid. 1833 Jan. — (10) De vaccinationis necessi-
tate per totum orbem rite instituendae. Diss. habita die 26 Sept. 1832. in
Univers. Yindobonensi ab ai. sacco Mediolani. 1832. — (11) Memoria dei
Prof. mohtesanto. Padua 1816. — (12) Nuovo Commentari di Medie, et
de Chir. da Brera , Ruggieri et Caldani , Padova 1819. — (13) In the Ame-
rican medical Recorder. Yol. V. Apr. 1822. p. 224. — (14) Attempt to
investigate sorae obscure and undecided doctrines in Telation to Smallpox,
Varioloid and Vaccination. Boston 1836.

vir Cl. Hardeiovici de frustra saepius insita vaccina, quo tandem
vero pustulae vaccinae spuriae productae fuerunt , quae a va-
ri olis non immunes reddiderunt infantes, confirmare quae omni-
bus nota sunt (1). Memoratu dignus est casus a doct. ramaer
Swollae observatus, de vaccina variolas mitigante, non prohi-
bente , quum infectio jam obtinuisset (2),

In relatis conventus societatis Roterodamensis ad vaccinae in-
sitionem promovendam, habiti mense Bec. anni 1807, J. Fe
van der houven van anckeren , vir. Doct. qui hujus collegii
ab actis erat, sequentia retulit: »de leden , uitmakende het
» Genootschap , verklaren ais mannen van eer, sedert het begin
»van de koepokinenting tot heden, niet meer dan drie twijfel-
» achtige gevallen van wederbesmetting te hebben waargeno-
» men ; hoezeer men dan nog redenen had , omtrent twee der-
»zelver den behoorlijken afloop der inenting te betwijfelen” (3).
Mirum est, quod ab anno 1807 — 1817 nullae variolarum epi-
demi ae in patria nostra grassatae , saltem annotatae sint. In urbe
Neomagi a. 1807 variolae epidemice sese manifestaverant, ab
hoc inde tempore ad a. 1813 nullae observatae fuerunt, quo
anno nonnulli quidem casus occucurrerunt morbi apud pueros,
qui tamen numero, nomen epidemiae non meruerunt: ab anno
1813 — 1817 denuo non observatus fuit morbus. Anno 1817
vigente morbo a mense Febr. ad m. Sept., decem casus vario-
larum post praegressam vaccinationem , adscribebanlur infelici
eventui hujus operationis, aut variolae eruptae, spuriae dice-
bantur. Moll vir. doct,, qui hancce descriptionem dedit,
neutiquam assumere voluit, variolas oriri posse post bene et rite
institutam vaccinae insitionem (4). Gravem epidemiam inde
a m. Martis 1817 ad m. Junii 1818 Roterodami vigentem an-
notavit gysberti hodenpyl vir Doct. ; 487 homines hoc morbo

(1) Geneesk. Magazijn. D. 1. st. 2. bl. 166. — (2) Ibid. 1803. D. 3.
st, 1. bl. 6. — (3) Verhandelingeri van het Rotterdamsche Genootschap ter
bevordering der Koepokinenting. in 1807. bl. 60. —(4) Verslag van de kin-
derpokken Epid. te Nijmegen in 1817 , door Dr, a, jioll in Ilippoc, Magaz»
D. 4. 1819.

exstincti sunt. Plura exempla observavit vir doct. variolarum
post praegressam vaccinationem, imo in uno confluentes exsti-
terunt, servato tamen aegro (1). Annis 1825 et 1826 nova
in hac urbe viguit epidemia, qua variolarum modificatarum
post vaccinationem, casus evenerunt 129, varicellarum 198,
variolarum verarum, secunda vice erumpentium, 7. Yariolae
verae, etsi antea vaccina insita fuerat, apud 25 observatae fue-
runt, in quibus fere omnibus formam confluentem assumserunt,
ita ut tres exstinguerentur. Observatum fuit, hos omnes antea
scrophulis laborasse, quae laudabili vaccinae evolutioni obsistunt,
sicut hoc jam voluit gysberti hodenpyl, qui tamen etiam opi-
natus est, tempus praeteritum inde a vaccinatione quemdam ha-
bere effectum. Hac epidemia unus ex 7 circiter aegris obiit (2).
Idem , qui et mihi sese praestitit Promotorem aestumat, n. c.
de fremery vir. Cl. , observationem communicavit doct0. byrde
epidemiae a. 1821 in urbe Amisfurti grassatae, in qua » va-
»rio!ae exteriores urbis partes , a pauperibus (qui insitionem
» vaccinae aut praejudicatis opinionibus aut saepius etiam incu-
»ria neglexerant) habitatas, tenebant; dum, paucis tantum
» exemplis exceptis, homines in paulo lautiori conditione ver-
»santes, interiorem magis urbis partem habitantes, quibus in-
» sitio vaccinae antea fuerat administrata, liberi manserunt (3)”
Byrdeus ille specimen scripsit de epidemia variolosa , quae anno
1822 — 1824 in urbe Rheno-Trajectina fuit observata, ex quo
patet , contagium Amstelodamo , Trajectum ad Rhenum fuisse
allatum et morbum hic vigere incepisse mense Oct. 1822 , in-
crevisse imprimis m. Martii, Aprilis et Maji 1823, dx^v ac-
quisivisse m. Octobri et Novembri et decrevisse m. Decembri,
Januarii et Februarii 1824. Numerus aegrorum plus minusve
erat 1380, et mortuorum 138. Non omnes, quibus antea vac-
cina insita fuerat, liberi manserunt, sed nonnullos casus vario-

(]) Huf. Journal. B. 47. st. 5. p. 6. — (2) Verslag \an de plaatselijke
Commissie te Rotterdam , in Hipp. Mag. D. 7, st. I. bl. 265, — (3) n. m.
byrde, Specimen Medicum de Epidemia Variolosa , quae annis 1822—1824 in
urbe Rheno-Trajectina grassata fuit. etc. 1824, p. 87.

loidum describit auctor. Causas autem, quibus hodie frequen-
tius quam antea occurrant varioloides , enumerat duas. Prima
est , quod variolae vaccinae etiamsi eorum decursus quam ma-
xime fuerit regularis , plurimos quidem nec tamen omnes ho-
mines 'perpetuo o variolis veris securos praestent. Altera autem
est posita in imperfecte saepissime facta vaccinae insitione. Ad
hanc rem Cl. de fremery, qui ipse etiam de hac epidemia
cum publico communicavit (1), testatus est, ex 720 homines,
quibus per 21 annos vaccinam inseruerat, neminem adhuc
(Dec. 1823) nec variolis veris, nec modificatis affectum fuisse,
quantum vir Cl. scire potuerit. Non alienus fuit Promotor
Aestum, ab opinione, vim prophylacticam vaccinationis temporis
lapsu decrescere, atque conducere, post 15 aut 20 annos vac-
cinam iterum inserere. — Mentionem factam invenio in eadem
Dissertatione doct* ryrde alius epidemiae , in eadem hac urbe
observatae et locis circumjacentibus, annis 1817—1819; num
vero hac epidemia Variolae mitigatae observatae sint , non li-
quet. — - Cl. E. j. thomassen a thuessink , qui plura de vac-
cina et de variolis in lucem edidit (2), causam variolarum apud
vaccinatos male institutae insitioni adscribendam esse censet
haec verba addens : » die ik zelf heb ingeent en die zijn aan-
»geslagen, hebben geen van allen de kinderziekte of de vario-
» 1 i d e gekregen” (3). Plura enumeravit exempla eruptionis va-
riolarum , florente simul vaccina, quae ipse, stipriaan luis-
CIUS , STRATINGH , TELLEGEN , TRESLING , BARENDS , V» D. VELDE
aliique observarunt (4). - — Quosdam etiam casus variolarum
mitigatarum descripsit a. yan stipriaan luiscius (5).- — Annis
1824 et 1825 morbus viguit Hagae Comitum (6) et eodem fere
tempore Lugduni-Batavorum , ubi in hac epidemia 44 casus vario-

(1) Verhandeliug over de Vaccine cnz. in Vaderl. Letteroefen. 1824.
n°. 3. Mengelw. EI, 116. - — (2) Praeter infra citanda, etiam over het be»

veiligend vennogen der Koepokken tegen de kinderziekte. Gron. 1818.

(3) Ycrbandeling over de kinderpokken. Gron. 1824. bl. 229. — (4) Ge-
ne es k . Mag., D. 5. st. 1. afd. 1. 1808. — (5) De waarde der Koepokinen-
ting gebandhaafd en op nicuw aanbevolen enz. Delfl 1818. bl. 50 —
(0 j Ncderl. Staats-Courant, n°. 2. 1826.

loidum observati fuerunt. Credidit doct. salomon , has etiam
occurrere posse apud eos, qui neque vaccinam, neque variolas
perpessi sunt, cujus rei exemplum affert (1), — Doct. buch-
ner Goudae epidemiam descripsit annis 1831 et 1832. Uno
anno 57 vaccinati variolis affecti fuerunt. Ex hujus viri opus-
culo patet, ab anno 1820-1832 variolas passos fuisse 392 ho-
mines; 78 variolas modificatas habuerunt, ex quibus 2 exstincti
sunt , i. e. ~ , dum ex prioribus obiit (2). — Secundum
NIEUWENHUYS virum doct., anno 1834 Amstelodami 134 homines
variolis mortui sunt, quorum nonnulli bono cum eventu in-
sitionem vaccinae subierant; 10 casus variolarum post vaccina-
tionem lethalem habuerunt exitum, quorum apud 4 nullum
dubium erat, quin vaccinae insitio bene instituta esset. Causas
judicat auctor esse incuriam in insitione, corruptam lympham,
nec rationem habitam constitutionis uniuscujusque (3).

Denique memorare debeo duas dissertationes in academia
Lugduno-Batava defensas, annis 1834 et 1838 , quarum alteram
scripsit stadlander middelhoven , qui inter alia historiam bre-
vem nec non descriptionem dedit exanthematis varioloidei, at-
que investigationem causarum, quibus adscribi debet ; quas sitas
esse censet in male instituta vaccinae insitione et in eo, quod
vaccina in quibusdam hominibus tempore aliquid suae virtutis,
vel nonnumquam totam hanc virtutem amittat (4). Alteram
defendit voorhelm schneevoogt , qui in Nosocomio militari
Leydensi 48 casus per 8 menses observavit apud milites , omnes
sese vaccinatos praedicantes, sibique cicatricibus, imo inter-
dum testimoniis fidem facientes. Binas apud tales observatas
morbi historias communicavit. In primo casu morbus valde
erat mitis, ut ibi varicellam adfuisse dixeris , verum exanthema
erat pustulosum et umbilicatum. In altero casu exitus erat le-

ti) Beschrijving der Epidemie welke in 1825 te Leyden geheerscht heeft ,
door A. hasebroek en g. sai.omon , in Geneesk. Bijdragen. St. 2 bl. 191
en 214. — (2) Verslag der Epidemie van kinderpokken te Gouda in 1831 en
1832. Amst. 1833. — ■ (3), Hipp. Mag. D. 8. st. 2. bl. 91. 1836. — (4) Diss,
de vaccinae insitione, ratione habita Exanthematis Varioloidei. L. B. 1834.

tbalis , et morbus speciem offerebat, quam ad variolas veras
nervosas pertinere existimaveris (1). Verbo hic meminisse suf-
ficit dissertationem Groningae defensam ab auctore tapper ,
anno 1837 , qui egit de causis varioloidum et de iterata vacci-
nae insitione (2).

Si nunc accedamus ad ea, quae in Nosocomio militari, quod
Trajecti ad Rhenum est, de variolis, varioloidibus et interdum
varicellis sunt observata, inde ab anno 1830 ad finem usque
anni 1839 , ex annotationibus sequentia colligere licuit.

Primus, qui variolas etsi mitigatas obtulisse videtur, fuit qui-
dam nomine Schaap , miles pedestris , cum aliis in fugam
conversus Antverpia. Ulceribus crurum ex neglecta cura ma-
lignis laborans Gorichemio huc demissus fuit die 10 m. Nov.
1830. Postquam per aliquot horas cum aliis aegrotantibus
commercium aluerat, eum quoque exanthemate laborare inno-
tuit; quare ab his cito remotus fuit, cum de evolutione vario-
larum nullum superesset dubium. Sed frustra. Ab hoc tem-
pore contagio varioloso infectum fuit Nosocomium (3).

Retulit hic aeger vaccinam sibi insitam fuisse in pago Strijen
(Holi. Merid.) : cicatrices autem ad brachia , a reliqua cute
fere non distinguendae , vix supererant» Eruptio variolarum
in facie et ad reliquam corporis superficiem abundans ; febris
vero admodum mitis erat. Tertio ab adventu die, variolarum
exsiccatio jam incepit cum crustis flavescentibus; his delapsis,
cutis tamen per aliquot tempus adhuc rubra apparuit.

Die 26 m. Nov. alter casus jam observatus fuit in milite
van der llaar , annum agente 23, qui propter anginam inde
a. m. Sept. in Nosocomio versatus erat; ab hoc morbo con-
valescens, nunc variolis prehensus fuit mitigatis. Ad brachia

(]) Disput. sistens quasdam annotationes et observationes de Variolis.
Harlemi 1838. — (2) J. i., tapper , Diss. de Vaccinae virtute prophylactica
iterata insitione confirmanda. Gron. 1837. — (3) Variolae mitig., si ante
hoc tempus jam inter milites Trajecti observatae fuerint, nt nonnulli vo-
luerunt , hoc certum est , tales aegros non receptos fuisse in Nosocomio [iri.,
ntario. cui aedificio antea nomen fuit het Vuitsche hui$.

cicatrices habuit irregulares, ita ut etiam de his judicium fue-
rit admodum dubium ; retulit autem vaccinam sibi insitam
fuisse anno aetatis quinto in pago Woudenberg.

Eruptio variolarum in hoc aegro gravibus symptomatibus in-
signita fuit. Febris cum delirio adfuit, facies variolis valde
tumuit cum palpebris clausis; ex angina deglutitio ita molesta ,
ut fere impediretur. Exsiccatio autem solito celerior proces-
sit, praegressa suppuratione valde imperfecta. Delapsis crustis,
die 28 Dec. cutis adhuc rubicunda erat et hinc inde foveae
in conspectum veniebant. — » Defuit fere stadium illud, quo
» inflammatio magna in pus multum, pravum, purisque effecta
» atque gangraenam abeat (1).”

Primus autem, qui Nosocomio decumbens, variolis veris sive
genuinis correptus fuit, erat quidam Kerremans 9 variolis 1 Dec.
1830 eruptis; 4 Jan. is animam efflavit.

Plurimi nunc subsecuti sunt, qui exanthemate varioloso sive
genuino, sive mitigato, sive interdum spurio correpti fuerunt,
quorum numerus integer ad finem usque anni 1839 increvit
ad casus 434. Inter hos fuerunt 267, qui, praegressa vaccinae
insitione , ad variolas mitigatas referendi sunt. De 15 aegris
dubium haesit, num exanthema eruptum potius ad variolas
quam ad varicellas pertinuerit. Yariolae verae, genuinae sive
primariae, observatae fuerunt apud 90 aegros. Praeterea ex-
stiterunt 12, qui variolis affecti, jam antea veris sive spuriis
variolis laborasse sese praedicaverint. Accedit tandem tristis
numerus 50 defunctorum, qui ratione habita omnium eorum,
qui variolis correpti fuerunt, sane ingens erat; multi tamen
diu morbis chronicis in Nosocomio jam decubuerant; pauci
tantum obvenerunt, quos caelerum sano corpore, integrisque
organis, variolis correptos diceres. Deducendi etiam sunt 4,
qui potius e sequelis variolarum post aliquot tempus , quam
ex ipso morbo succubuerunt.

De iis, qui variolis mitigatis laborarunt, hic attendendum

(1) Stolt, Apii. 531.

est, quoad certitudinem praegressae vaccinae insitionis rite
quidem institutae, et ad finem perductae, nos semper haerere
debuisse in iis, quae referrent aegri, vel quae ex forma et ha-
bitu cicatricum suspicari possemus, vel etiam quae a posteriori
e conditione et decursu ipsius morbi efficerentur. Raro con-
tigit certa acquirere testimonia aut documenta, cum fere om-
nes, a loco natali remoto, hanc operationem ante plures annos
subiissent.

Apud, variolis mitigatis affectos temporis intervallum vaccinae
insitionis inter et morbum erat sequens:

pud

3 praeterlapsi erant

1— 5

anni

5—10

10 — 15

15—20

20—25

25—30

aetas, qua

vaccina insita fuerat incognita erat.

aetas aegri

et tempus quo vaccina insita fuerat

incognitum

erat.

209

His accedunt 58 qui justum annum vaccinationis ignorarunt,
sed retulerunt, prima juventute vaccinam sibi insitam fuisse.

horum 5 anno aetatis 18° morbo correpti fuerunt
» 15 » » 19°

20°

21°

22°

23°

24°

26°

27°

28°.

Ex illis, qui variolis mitigatis affecti fuerunt:

aetatem 15

annor

, attigerat

annorem

attigerant

aetas incognita apud 14.

De conditione cicatricum , apud hos repertarum , serius erit
dicendum capite quarto.

De iis, qui numero 90 in Nosocomio variolis genuinis fuerunt
correpti, accedentibus 34 defunctis, quos satis certum erat
veris variolis laborasse s de hisce omnibus, inquam, non
est quod hic referam. Etsi constanti experientia confirmatum
sit, in una eademque epidemia, imo in eadem familia et domo,
uti alios quoscunque morbos, sic quoque variolas multiplici ra-
tione, symptomatumque gravitate variari, attamen negari ne-
quit, variolas essentia sive natura numquam discrepare, quod
etiam a nobis observatum est: interdum quidem inter eas
magna evidens fuit diversitas, quoad evolutionem, numerum,
decursum, morbi indolem, verum praecipua symptomata offe-
rebant solita variolis propria.

Etsi variolas in eodem homine altera vice occurrere posse
nunc omnes fere consentiunt, quod etiam confirmant de haan,
EURSERIUS , DIEMEREROEK , VAN DER WIEL, BALDINGER , VAN DOE-
VEREN, DRIJFHOUT , HENSLER , KLARICK , MEIJER , HAFFNER ,
SERVA AS VAN COFELLO , WILLAN, BATEMAN, RICHTER , SEEGER ,
ut etiam plures observatores recentiores , qui inveniuntur in
opere bousquettii (1); aliquomodo tamen assentiri debemus
H edi io , quivero nimis absolute hanc rem statuit, declarando in
omni ejusmodi casu varicellas esse praegressas vel insecutas.

(1) L. !. pag 164.

Duodecim habuimus casus , quibus aegri jam antea variolis
laborasse se praedicabant, quorum 4 nunc exanthema obtule-
runt, quod satis bene cum varicellis conveniebat, quamquam
in uno ipsae variolae lympham continerent, pro varicella ni-
mis purulentam. Quatuor, hac secunda vice veris variolis la-
borarunt , quod ex sequentibus pateat :

Guldeman miles pedestris retulit variolis veris se affectum
fuisse IJ ademi , annum agens septimum. Eruptionem vario-
larum in hoc aegro praecessit febris vehemens cum delirio ,
angina; lingua muco albo, tenaci erat obducta , facies ab erup-
tione valde intumescens , palpebrae intumescentia clausae. Sa-
livatio. Stadio inflammationis absoluto, suppuratio sequitur.
Post exsiccationem satis celerem 5 ad femdra erumpunt furunculi
per integram mensem adhuc superstites.

Alter erat Arnold, qui prima juventute una cum fratribus et
sororibus, etiam variolis affectus fuisset» Et in hoc aegro vario-
lae veris adnumerandae erant, quamquam mitiores. Non de-
fuit suppuratio. Ad ipsum palatum observatae fuerunt vario-
lae. Aperta pustula, in fundo rete vasculosum ex inflammatione
valde erat conspicuum.

Schalkwijk 20 annum agens, Goudae natus 9 ante decem
annos se variolis veris laborasse dixit, — Praegressis lumborum
doloribus, variolae plurimae evolutae fuerunt, confluentes;
intumescentia faciei , unde palpebrae clausae. Ad linguam va-
riolae prodierunt, unde deglutitio molesta; ipsa lingua dein
multis in locis epitelio denudata fuit; ptyalismus, febris ad-
modum valida. Suppuratio. Exsiccatio.

Quartus erat van Boon , qui etiam nobiscum communicavit
se jam altera vice variolis excruciari ; de tempore antecedentis
morbi , nihil certi referre potuit. In facie variolae confluen-
tes, ad artus discretae, etiam ad linguam prodierunt. Pal-
pebrae affectae. Symptomata morbi gravissima , ita ut in pe-
riculo mortis versaretur, potissimum quum jam diu pneumonia
chronica affectus, in Nosocomio decubuerat.

Qui praeter hos etiam antea variolis correpti fuissent, quo-

‘29

rurnque unus affirmavit, se ab avo audivisse vaccinam sibi insi-
tam fuisse, ita vaga et incerta retulerunt, ut de iis, quae prae»
terierunt , tali in casu nullo modo judicium ferri potuerit:
hoc vero absque dubio, quod plerique graviter nunc morbo
affecti fuerint.

Unus quidem erat, qui tertia vice nunc variolis laboraret,
sed hic etiam adeo vaga retulit, ut de hoc casu aliquid affir-
mare non audeam. Ex 50 defunctis, fuerunt 34, quibus insi-
tio vaccinae numquarn fuerat instituta. Ex 16 qui se vacci-
natos fuisse dixerunt, apud 12 nullae amplius conspicuae erant
cicatrices, et solis dictis fides habenda, si qua fide digna essent.

Sic retulit V ermeer , qui otitide nosocomio decumbens d.
10 Jan. 1831 variolis affectus fuit, ante 18 annos se vaccina-
tum fuisse ; variolarum decursus , verarum similis fuit. Die
18 Febr, marasmo obiit , variolarum sequela. Idem narravit
Kiener , Helvetus, annum agens 22, sarcocele et ulceribus cru-
rum chronicis affectus , sibi aetatis anno 8 in patria vaccinam
insitam fuisse. Intra 17 dies variolis exstinctus est. — Cor-
pore jam variolis obsesso, Nosocomio receptus fuit Tiedeman ,
Hanoveranus , quam ob rem de cicatricibus nihil statui potuit.
Bis sibi insitam fuisse vaccinam retulerunt Goessens et Bak -
ker , quorum tamen hic non variolis sed hydrope, quo jam
antea laboraverat, exstinctus est. — J, Schippers , Klomp ,
Kamperman> Pot et Terlaan vagas dederunt notiones. Nar-
ravit etiam Kouwenberg se vaccinatum fuisse , una cum
fratre , qui vero postea etiam variolas passus esset. Tandem
dixit Gorseman , vaccinam sibi insitam fuisse annum quum
ageret 18 , sed absque ullo eventu.

Supersunt adhuc 4, apud quos quaedam vaccinationis cica-
trices qualescunque demum repertae sunt. Horum TViggers ,
vaccinatum se praedicans , affirmante patre , cicatrices ad bra-
chia exposuit, verum irregulares. Die 11 morbi vita exstincta
est. Variolae veris similes erant: simul constitutionis erat valde
debilis et diu pulmonum affectione excruciatus. — Elders ae-
tate infantili vaccinationem subierat : cicatrices vero obtulit vix

distinguendas, planas, in longitudinem vergentes, ad mar-
gines quaedam puncta nigra offerentes. — Apud van Hout
vaccina insita fuerat ad antibrachium sinistrum pone cubi-
tum , unde cicatrix parva , rotunda , cum nonnullis punctis ,
admodum excavata. In hoc aegro variolae die 9 Nov. eruptae
jam 13 Nov. exsiccari inceperunt. Serius enteritide mortuus
est# — Denique apud Toussaint , ad brachii sinistri super-
ficiem inferiorem , cicatrix longitudinalis , cute albidior mar-
gine albescente cincta , aliquantulum sulcata observatur, prae-
ter hanc , species cicatricis apparet , vix vero a reliqua cute
distinguenda. In hoc milite, die 14 morbi exstincto, vario-
larum eruptio fuit copiosissima , confluxerunt et solito tempore
pure impletae fuerunt.

Saepe occasio sese obtulit, cum variolis mitigatis complica-
tiones observandi sive morborum internorum , sive etiam , uti
dicunt , chirurgicorum ; quoniam saepe aegrotantes , ejusmodi
morbis in Nosocomio decumbentes , contagio varioloso corri-
piebantur. Nonnumqnam etiam tales morbi brevi eruptionem
varioloidum praecesserant. Non semper tamen in hoc si\e in
illo casu , exanthematis decursus , inde aliquam mutationem
pati videbatur. Fuerunt 17 , qui simul affectionibus organo-
rum genitalium, plerumque syphiliticis laborabant, in quibus
omnibus morbus erat mitis , si unum excipias , morbi evolu-
tionem graviorem manifestantem , ita ut ad veras variolas
accederet exanthema.

Vulneratorum, quorum 11 casus observare licuit, unus,
amputationem cruris sinistri perpessus, leviter variolis affectus
fuit. Nonnullae variolae vulnus ex amputatione circumdabant.
Alter , vulnere sclopetario afflictus , morbi decursum admodum
irregularem , etsi mitem obtulit. Haemorrhagia e vulnere ,
inde lypothymia , cephalalgia gravis observabantur. In alio ,
etiam sclopeto vulnerato, febris erat gravis et saeviente morbo,
vulnus colorem offerebat lividum. Tandem in quarto ejusmodi
vulnere afflicto, prodromi erant admodum graves, et febris
ad quintum usque diem persistens.

6 Casus cum Ophthalmia , 1 cum panaritio , 7 cum ulce-
ribus crurum nihil notatu dignum praebuerunt. Quod ad mor-
bos cutaneos , in 4 exemplis ubi aderat scabies , variolae
turbari non videbantur et in 16 casubus cum tinea capitis,
morbus plerumque erat mitis et eruptio rara. In uno aegro
complicatio observata fuit varioloidum cum tinea capitis, cum
scabie et cum erysipelate lateris faciei dextri subsequente.
Retulit hic aeger, vaccinam sibi non fuisse insitam , dum vero
cicatrices ad utrumque brachium , reliqua cute magis albes-
centes conspicerentur. Evoluto morbo , glandulae submaxil-
lares tumebant. In 2 casubus praecesserat icterus , in uno
scarlatina, in uno febris rheumatica, in 11 praegressi erant
morbi pectoris, in 13 affectiones organorum digestioni in-
servientium, in 16 praeiverat febris intermittens: in quibus
omnibus tamen morbi antecedentes nullum in praesens exan-
thema habere videbantur effectum. Tandem unus mania af-
fectus variolas etiam obtulit valde mitigatas.

V)
o &

Tandem sequentem hanc addere liceat
tabulam , ex qua patet regio na-
talis diversorum aegrorum et de-
functorum.

fcKZ 4-=.

Qui Yariolis miti*

1 gatis laborarunt,

nati erant.

15 illi de qui-

bus dubium

haesit.

Qui Yariolis veris

genuinis labora-

runt , nati erant.

j 1 2 illi , qui altera
vice variolis
| laborarunt.

•

Hollandia Merid

Hollandia Sept

Brabantia Sept

Gelria.

Transisalania

Groninga

Zelandia

Trajectum. .

Drentia.

Germania

Helvetia. ...

Belgia

Locus natalis incognit. . .

CAPUT SECUNDUM.

Variolas inter et variolas magna intercedit
differentia.

*. FRJtKK,

»JLa varioloide et aussi ancienne que la petite verole” in-
quit bousquet(I). Yera fortasse haec esset sententia, si verbo
variolois intelligere velis illud exanthema variolosum , quod
evolvitur in iis, qui antea variolas veras perpessi sunt, sive
quibus vaccina insita fuerat , vel etiam hanc definitionem ex-
tendas in genere ad quamcunque variolarum formam miti-
gatam. Arctioribus limitibus, varioloides dicimus, solummodo
hanc variolarum speciem , quae in hominibus antea vaccina-
tis , cursu mitigato sese offerre solet.

Ut itaque pateat, quanam in re, haec morbi forma recedat
a veris et genuinis variolis, praecipua harum symptomata erunt
commemoranda , ad comparationem instituendam formam ge-
nuinam inter et modificatam : oportet enim notionem habere
lineae rectae, ut cognoscatur quanam in re ab hac differat
curva.

<1) L. 1. p. 183.

Ouatuor vulgo assumuntur variolarum stadia. Primum com-

a O

prehenditur toto illo tempore , quod antecedit eruptioni , initio
facto a suscepto contagio. Alterum communiter dicitur eru-
ptionis , efflorescent iae itemque inflammationis. Tertium ad-
est ? quum pustulae suppurant , qua de causa nomen obtinet
suppurationis. Quartum dicitur stadium exsiccationis.

De hisce stadiis non nisi generatim agamus , nam sympto-
matum seriem singuli stadii' exponendo inutile opus molirer ,
cum tot tantique viri in arte praestantes strenue id jam per-
fecerint ; idcirco potius varioloidum describere volumus de-
cursum ? qualem plerumque nobis sese obtulit. Comparatione
instituta inter variolas et varioloides, nobis constitit in binis
prioribus stadiis discrimen esse exiguum.

Quoad stadium prodromorum, praecipua hujus symptomata,
contagii susceptione excitata, haec recensentur et a nobis etiam
sunt collecta : sensus turbatae valetudinis , artuum lassitudo ,
capitis, dorsi lumborumque dolor, inquietudo, somnolentia,
saepius tamen insomnia, nausea, vomituritio ipseque vomitus,
horripilationes , febris valida , calor ingens , delirium ; con-
gestiones ad caput in robustioribus nonnumquam excitabantur
ita vehementes, ut non nisi larga narium haemorrhagia inter-
dum solverentur. Plus semel non deerant etiam angina, pho-
tophobia , oculi lacrymantes. Eruptio autem variolarum mi-
tigatarum non semper respondebat catervae et vehementiae
prodromorum. Tandem haud raro hoc stadio observatur etiam
ptyalismus et glandularum salivalium et amygdalarum intu-
mescentia.

Qui hac morbi specie afficiebantur , saepe in Nosocomium
delati sunt , prodromis fere jam absolutis , ita ut de his ac-
curata observatio institui non posset ; in iis vero quos ab initio
morbi observare licuit , parvum vel nullum erat discrimen a
prodromis variolarum verarum , ut plerumque judicium de
vera morbi indole perquam esset difficile.

Nec defuerunt casus in levissima morbi specie , in quibus
nulla fere horum symptomatum aderant , et eruptio absque

ullis signis praecursoriis absolvebatur. Nonnumquam tamen
sed raro, contrarium evenit, quod nempe febris exardesceret
cum pluribus symptomatibus variolis propriis , verum exanthe-
matis evolutio non oblineret , quod dici solet febris variolosa
sine variolis , de qua egit r. frank (1) , vogel (2) multique
alii et aliquomodo stoll (3). Dicti autem memor josephi
frank (4) >> temerariam talem esse diagnosin quae adferre pos-
sem exempla , praetermittam , ne temere pronuntiare videar
de re, quae adhuc est litigiosa.

Absoluto primo stadio sive stadio ebullitionis , germinatio-
nis, irritationis, effervescentiae , incubationis, quod valde
differre potest , ita ut hufelandus illud ad binas hebdomades
extendat , sed quod nos plerumque triduum vidimus , sequitur
illud , quod eruptionis vocant. In conspectum veniunt ma-
culae, punctorum adinstar, quae quod ad numerum augen-
tur , quod ad formam mutantur , donec in pustulas abeant.
Prodeuntibus variolis omnia mitescunt, ita ut febris cum re-
liquis stadii invasionis symptomatibus evanescat. Ouomodo
eruptio variolarum pergat , qua ratione ad varias corporis par-
tes , quo ordine efflorescant , nunc exponendum haberem ,
sed praestat hanc in rem, infra nonnullas addere observationes.

Sequente nunc stadio suppurationis a se differunt ambae
morbi species. Circa septimum enim vel octavum morbi diem
nova febris, suppuratoria dicta, in veris variolis accenditur,
quacum series symptomatum exorditur interdum gravissima.
Variolae bene evolutae colorem assumunt initio flavum , dein
fuscum , pure implentur , elevantur , crescunt et pus effun-
dunt. E sequelis hujus stadii, quod mortiferum dici potest,
talis saepe oritur morbi periculo plena conditio, quae, ut
etiam e numero nostrorum defunctorum effici potest,

»Ad stygias certo limite ducit aquas.”

1 ' , ■ • ; i

(I) Epitome de curand. honi. morbis L. III. $ 331. — (2) Handb. der
prakt. Arzneywissensch, Th. III. s. 28. — (3) Apbor. $ 523. — * (4) L, L
p. 327.

Hoc stadium intervallum comprehendit ab octavo ad undecimum
morbi diem, quando quartum in veris variolis incipit exsiccatione et
formatione crustarum. Yerum non ita res sese habet in varioloi-
dibus, ubi plerumque vix debito evolutis pustulis, jam statim
exsiccari et quasi evanescere incipiunt variolae. Quod saepius
evenire vidimus 3°, 5°, 6° vel 9° morbi die cum crustis flavis,
tenuibus, raro crassis, rarissime sanguinolentis; quas tamen in
nonnullis aegris sanguinolentas observavimus, a laesa cutis super-
ficie e pruritu exortae fuerunt , et sanguinis inde aliqua effusione.

Atque haec sunt praecipua morbi symptomata et quae in
genere de morbi decursu sunt observata , plura huic descrip-
tioni addere potuissem , quae tamen non addidi , quoniam
vulgo a nobis non sunt observata ; atqui ergo magis ad signa
accessoria , quam revera ad pathognomonica pertinere censeo.

Si omnes, quas de variolis mitigatis historias morbi anno-
tavit Praeceptor, et hae sunt bene multae, atque quos ipse vidi
casus inter se comparentur , vix duo casus erunt sibi simi-
les , et nostrae etiam observationes probant J. frankii effa-
tum: »variolas inter et variolas magnam intercedere diffe-
rentiam.” Et haec morbi ejusque symptomatum inconstantia
brevi et circumscriptae varioloidum explicationi quam maxime
obstat.

Quum vero adhuc desideretur accurata notio symptomatum ,
quae utrique morbi speciei sint propria vel communia , ar-
duum erit aliquid certi statuere de discrimine inter veras et
genuinas variolas atque varioloides. Ante oculos habemus his-
torias morborum ex plenis atque intaminatis Practicorum ob-
servationibus concinnatas ; sed in statuenda diagnosi , quam
multa adhuc supersunt dubia , conjecturae , numquam forsan
prorsus explicanda. Quum vero sola contemplatione non sem-
per liceat acquiescere , inque obscuris rebus deceat suspendere
judicium , donec lux tandem effulgeat , paucis explicare pe-
riculum faciam , quanam in re differre videantur variolae mi-
tigatae a veris et genuinis variolis. Hanc in rem diversa signa
diagnostica a variis auctoribus notata , cum nostris observa-

*} p*

.> /

lionibus comparabo , etsi fere diftidem et desperem , ex hoc
labore aliquam gratiam mihi comparari posse.

Intumescentia faciei secundum frohlich (1) in varioloi-
dibus deesset , verum bousqcet (2) et fischer (3) hanc inter
solita symptomata numerant, atque sachse (4), byrde (5),
alii ut et nos saepius faciem ita tumefactam vidimus in
stadio eruptionis, ut etiam palpebris tumescentibus, oculi clau-
derentur ; eruptione absoluta, plerumque vero tumor cito de-
crevit , quod etiam fischer observavit. Et deest

Angina et ptyalismus secundum frolich ; hunc quidem,
etsi raro , identidem tamen observavimus ; illam vero saepe
inter prodromos et in stadio eruptionis mitius vel gravius sese
manifestantem vidimus. Sachse haec symptomata explicat ex
variolarum evolutione ad linguam vel in faucibus. Quamvis
sexies in varioloidibus eruptio variolarum ad linguam obser-
vata fuerit a nobis et bis ad palatum , numquam tamen in
faucibus eas adspicere nobis contigit, neque crederem toties
eas in hisce partibus occurrere , quoties angina in morbo va-
ri oloid eo occurrit.

Inflammatio erythematosa cutis non insolitum est sym-
ptoma , varioloides praecedens, teste doct. meuth (6). Sachse
aliquoties hoc vidit , uti etiam nos. Saepius tamen ante eru*
ptionem abundantem et sub ejus initio ruborem vidimus ad-
modum insignem , imprimis in facie , rarius per totum cor-
pus , quod gysberti hodenpyl , gitterman aliique raro etiam
observarunt.

Decursus celerior . Hac in re omnes fere consentiunt auc-
tores. Etsi in stadio primo et secundo nullum saepe obser-
vetur discrimen , in ulteriore tamen decursu hoc conspicuum
evadit , imo in casibus gravioribus varioloidum , morbus bre-

(1) Herke’s Zeitschrift f. st. A. K. 9 Jahrg. I. n°. 7. — * (2) L, 1.
p. 187. — (3) Medie. Jahrb. B. XVI, st. 3. p. 390. — (4) Hui. Journ.
1834 Nov. p. 33. — (5) L. I. p. 76. — (G) Heidelb. klin. Annal. B. 4.
H. 2. n\ 1.

viori adhuc teuaporis spatio absolvitur , quam in vanoiis ge»
nuinis , sed benignis vulgo accidit.

Odor specialis deficit in varioloidibus secundum sachsk ?
VON POMMER(J), FRANQUE, HERING, CF.RCTTI, BAUER , SCHNEI-
der, donnelly (2) aiiique: jaGER eum observavit, verum mi»
nus distincte quam in variolis genuinis. Nonnumquam , sed
raro a nobis talis fuit perceptus , ita ut de hoc criterio utrum
certum sit nec ne, dijudicare nolim, ait enim p. frank :
» fallax et difficile in morbis de odoribus judicium est, nec a
» quovis illi, emunctae licet naris homine , ubique percipiuntur.”

Suppuratio . Ab omnibus fere practicis, absentia hujus
stadii, tamquam optimum censetur signum diagnosticum in-
ter formam morbi mitigatam et genuinam, et recte. Attamen
sachse febrem suppuratoriam cum delirio ter se observavisse
arguit, et nos aliquam suppurationis evolutionem vidimus in
casu, ubi ante 17 annos vaccina insita fuerat. In hoc aegro
supererant cicatrices ad brachium dextrum duae, fundo sulca-
tae, ad brachium sinistrum parvae, irregulares, punctatae; mor-
bus erat gravis, variolae aliquomodo confluentes cum angina
et ptyalismo. Exsiccatio die 13° morbi se instituit. Caete-
rum fere sernper , quando de insitione vaccinae aliquomodo
pateret, vera non observata fuit suppuratio; interdum qui-
dem variolae pure impleri videbantur, sed brevi post exsiccari
vel inaniri incipiebant.

Plerumque tale observatum fuit discrimen in conditione
lymphae , ut rarissime casus sibi fere similes essent. Si ratio-
nem habeamus, quanta saepe prematur difficultate, ut diju-
dicemus inter irritationem et inflammationem et quam multi
ac diversi sint harum gradus, non mira videbitur, multiplex
illa varietas , quae in lymphae conditione observatur.

Ex inlectione contagii variolosi , ut mihi videtur, sernper
evolvitur cutis inflammatio, quae, licet mitissima, in suppu-

(1) Salzb. mcd. Zeit. 1828, 11. 2, p. 30. — (2) Loud, Journ. Vol. VII.
Jul. 1829.

rationem tendit. Vaccinae insitione rite instituta et bene per-
acta, haec specifica, ut ita dicam, inflammatio moderari, si non
prorsus supprimi videtur. Verum si vaccinatio quacunque de
causa turbetur, vel vim suam aliquomodo amittat, haec in-
flammatio e viru varioloso orta, certum quemdam suppurationis
gradum attingere valet, inde pustulae lympha interdum pu-
rulenta repleri possunt , vera tamen suppuratio hoc in casu
evolvi non videtur. Quis vero fines irritationis, inflammationis
et suppurationis ita acute circumscribere potest , ut accurate
pateat de transitu irritationis in inflammationem et inflamma-
tionis in suppurationem (1).

Quoad crustarum conditionem se observasse refert gitterman
V. D. , crustas varioloidum inter digitos fricatas in globulos
reduci posse, dum crustae variolarum verarum inter digitos
tritae in pulverem reducuntur, quod confirmavit G. vrolik V.
Cl. (2). Exsiccatio et desquamatio variis modis obtinent, quod
imprimis pendet a diversa lymphae indole. Si lympha pel-
lucida est, interdum evaporatur quasi, vel absorbetur uti in
varicellis observatur, variolae inde vacuae remanent, et ex-
siccata epidermis lamellatim decedit. Verum quo magis pu-
rulenta est lympha , eo magis crustarum confectio et crassities
increscunt. Singulo in casu quasi lymphae crystallisationem
observare contigit.

Color crustarum , quem nonnulli fuscum varioloidibus ad-
signant, saepe valde differebat; interdum erant flavae, vel
fuscae, vel nigricantes, nonnumquam sanguinolentae, qua-
les vero tribuam cutis irritationi aegrorum digitis factae ad
pruritum mitigandum, uti supra jam monui. Sed exsiccatio
ita celeriter saepe et irregulariter procedebat , ut nullam tem-
poris rationem habere videbantur variolae.

(l) Di gna , ut legantur , sunt , quae de cutis inllammatione scripsit
gendrin in Ilistoirc analomique de3 Inflammatione. Tome prem. De vaso-
rum dispositione in variolis conferri meretur a. a. sebastian in Tydschrift.
v. Natuurl. Gesch. D. 1, St. 2, bl. 101. 1834. —(2) Vid. Appendix Dis».
G l X T E R M A If ff f p. 157,

Cicatrices post varioloides superstites vidit sachse, quod et
wolde et git TERMAJf. Raro eas occurrere et tunc peculiarem
habere formam opinatur fischer. INotavit bousQuet (1):
»la varioloide se distingue de la variole par son siege et par
»la disposition interieure des pustules. Sous le premier point
»de vue , nous avons dit que la variole penetre jusque dans
»Tepaisseur du derme; la varioloide ne va pas si Icin, elle
»s’arrete a la couche papillaire qu’elle ne depasse pas, et c’est
»peut-etre pour cela que la chute des croutes ne laisse pas en
»general de cicatrice apres elle. A l’egard de la texture in-
»terieure, la pustule varioloidale 11’est formee que d’une seule
»cavite, a Ja difference du bouton varioleux , lequel est tra-
» verse par une foule de petites cloisons, comme un citron
»ou une grenade.”

Cicatrices plus semel observavimus, si aliquem cutis quasi
defectum boc idiomate insignire velis, et conveniebant tunc
aliquomodo cum iis, quales eas descripsit bauer , ubi dixit:
»der Bodem der Narben war weisser ais die gewohnliche Haut,
»glatt, und die Yertiefung unmerklich.” Numquam tales vi-
dimus cicatrices sulcatas, quales post variolas veras occurrunt,
et, ex nonnullis observatis non absum ab opinione, quod post
aliquod tempus illud cutis vitium ita evanescat, ut non am-
plius de cicatricibus judicari queat.

Praeter ea , quae jam recensuimus signa , varioloides adhuc
discrepare dixit fischer in eo, quod eruptio plerumque ubi-
que simul fiat, quod stigmata profunde rubescant, dein mol-
litie pustularum et forma non elliptica, sed semiglobosa , si ma-
terie impletae sunt. Yult etiam bauer Y» D. areolam rubram
deesse et numquam varioloides oculos obsidere.

Haec vero signa, quum constantia non videantur, nec ab
omnibus comprobata sint, minoris itaqna momenti habenda
sunt; et ego sachsio annuere possum, contendenti in variolis
mitigatis pustularum evolutionem non simul absolvi, sed eam

(1) L. 1. p. 191.

ita irregulariter procedere, ut saepius pustulae adhuc erumpant,
aliis pro magna parte jam exciccantibus et evanescentibus.
Quibus etiam addendum est, nos variolarum evolutionem ob-
servasse ad margines palpebrarum.

Si accurate nunc haec omnia perpendamus atque secum com-
paremus , patet , nullum dari signum certum et ab omni
parte definitum, quo varioloides sese distinguant a veris vario-
Jis; solummodo ex absoluto morbi decursu, de vera indole et
de discrimine observato inter variolas veras et mitigatas pro-
nuntiare licet. In initio quidem morbi haud magna observatur
differentia. In stadio incubationis plerumque incerti adhuc
versamur, qualis morbi species exinde orietur et apparebit. Ve-
rum in reliquis modo recessus symptomatum, deficiens suppu-
ratio, subita exsiccatio et quasi evanescentia pustularum, cer-
tiores nos faciunt, tumultuosam morbi invasionem mirum in
modum transfusam esse in speciem mitioris indolis. Quod
autem ad stadium incubationis attinet, commune hoc inter se
habent febres exanthematicae ; quodammodo quidem differre
debet pro varia contagii indole, sed persaepe judicium valde
difficile foret, nisi ex vigente epidemia verosimiliter de futuro
exanthemate pronuntiari posset. Quum autem, vigente epidemia
variolosa, de variolarum evolutione praevidere possimus, dubii
tamen haeremus de vera indole, quamdiu stadium irritationis
protrahitur. Hinc saepe primo intuitu vana atque irrita pro-
clamata fuit insitio vaccinae, quod vero judicium praematu-
rum fuisse probavit sequens morbi natura. Nullum fere da-
tur symptoma stadii irritationis in variolis veris, quod in
eodem stadio, saltem in casu gravi, variolarum mitigatarum,
observatum non fuit.

Quantum huc usque ex aliorum observatis effici potest et mihi
praeceptoris experientia docuit, irritatio etiam gravis in vario-
loidibus in inflammationem plerumque non protrahitur, uti
supra exponere jam conatus sum. Ex theoria autem de evolu-
tione inflammationis a boerhaavio jam proposita et persaepe
ab aliis vituperata, patet in vasis minimis (capillaribus) stagna-

tionem vel stasin sanguinis oriri. Hanc theoriam confirmare
videtur anatomia pathologica , quo hodie colitur ambitu , uti
liquet ex opinione , quam professus est gendrin , statuens vasa
capillaria in eo loco, quo viget inflammatio sanguine non am-
plius esse permeabilia ; post mortem neque cera , neque alia
materie impleri possunt. Quod etiam conspicere mihi licuit in
praeparatis cura Praeceptoris confectis. Etenim in qua cutis parte
haerent variolae, vigente suppuratione e defuncto corpore abla-
ta , quasi deletum vel alteratum est corium et supersunt maculae
albescentes, quibus materies plastica ita firmiter adhaeret, ut
nullo modo sejungi vel abradi posset ; areola adhuc circum-
dantur rubra e vasis minimis sanguine superstite adhuc im-
pletis. In variolis mitigatis contra , vasa quidem ex irritatione
et impetu a tergo turgent, sanguinis affluxus adauctus est,
lumen vasorum inde increscit, dilatantur; verum sanguis e ve-
neno varioloso recepto , in corpore , ubi vaccinae insitione pro
parte praedispositio deleta est , non in illam inflammationem
tendit, ex qua oriuntur mutationes ad corporis superficiem,
quales in variolarum verarum evolutione percipiuntur.

Congestionis symptomata excitantur, rubet, calet, tumet
cutis, sed deficiente validiori stimulo, haec symptomata cito
evanescunt, atque eo citius quo sanguinis conditio quam maxi-
me recedat ab illa alteratione, quae variolis propria videtur,
quaeque per secula unum eundemque excitavit morbum , et
tamdiu excitabit, quamdiu seminium variolarum vaccinae insi-
tione nondum deletum erit.

Mulla de hisce disputari possent, verum pedem hic figam et
nonnullas observationes, disputationis loco communicabo , etenim
»curiosa naturae Observatio, ut primam arti originem, ita in-
» crementa dein dedit, dabitque porro” (1).

(1) Gaubitjs, Introd. ad Patholog. § 18.

OBSERVATIO I.

Jacobus van Ee , miles pedestris, 20 annum agens, natus
Amisfurti ; tertio aetatis anno vaccinae insitionem ei instituerat
Ryksen V. D.? hac in urbe praxin feliciter exercens. Ad an-
tibrachium sinistrum duae vel tres adhuc observantur maculae ,
quae aliquomodo cum cicatricibus vaccinae conveniunt, irre-
gulares tamen, hinc inde punctatae.

Die 11. m. Martii a. 1827 prodromi variolarum exorti sunt.
Nausea, vomitus materiae biliosae, cephalalgia, angina, tussis;
quo die insequente variolae prodierunt.

13. Nosocomio receptus fuit. Facies intense rubet e macu-
lis rubris, variolae ibi parum adhuc evolutae, confluentes, ad
frontem nonnullae discretae cum umbilico observantur. Ad
brachia formam milii offerunt. Manus tantummodo rubent.
Ad pectoris et abdominis superficiem nonnullae adsunt majores,
discretae, coniformes , cum area rubra. Ad femora et im-
primis ad genua plurimae uti puncta rubra apparent, nonnullae
jam majores , omnes vero discretae.

14. Facies adhuc rubet, oculi lacrymantes. Variolae prae-
sertim circa palpebras et nasum erumpunt, miliares, rubrae,
discretae, paucae tantum confluunt. Ad brachia etiam parvae,

rubrae. Ad manus exanthema rarum. Pulsus celer, subdurus;
tussis absque pectoris dolore, magis ex irritatione faneium ;
lingua rubra , muco albo obducta ; alvi constipatio.

15. Faciei rubor adhuc intensus. Ad ipsas palpebras plures
variolae conspiciuntur , infra oculos confluunt. Ad brachia
variolarum evolutio lente procedit, ita ut parvae, rubrae per-
maneant. Ad femora hoc etiam obtinet. Ad partem corporis
anteriorem nonnullae tantum variolae discretae, majores, planae
cum umbilico et area rubra circumducta. Aegri eadem fere
conditio, bis de die vomuit, alvum posuit. Pulsus acceleratus
mollis.

16. Detumescit facies. Processus eruptionis ad faciem valde
inaequalis, variolae majores albescunt, nonnullae punctum ex-
siccationis jam offerunt. In aliis lymphae exsudatio observatur.
Multae miliaribus adinstar subsistere videntur. Decrescunt
morbi symptomata; pulsus secundum normam se habet; alvus
est pigra. Rubet lingua.

17. Facies adhuc rubet. Oculi humidi. Variolae discretae
manent, parvae et inaequales, ut nonnullae nisi punctum ru-
brum offerant. Ad frontem albescentes magis jam exsiccari
videntur. Plures sunt planae, excavatae, aliae acuminatae.
Ad brachia albescentes, halone rubro adhuc circumdantur , quod
etiam ad femora observatur. Una alterave, quae ad pectus ad-
erat , exsiccatur et evanescit. Pulsus mollis regularis , cutis
humida , clysmate alvus bis ducta fuit.

18. Ad faciem aliae exsiccantur et obducuntur crusta ru-
bro-fusca , evanescunt aliae. Ad artus variolae halone intense
adhuc rubro cinguntur , dum albescant ipsae cum puncto ex-
siccationis. Apuretos invenitur aeger, decrescunt omnia morbi
symptomata , verum alvus semper tarda.

19. In facie exsiccatio procedens, cum crustis colore ex
rubro-fusco, filiarum jam desquamatio observatur. Ad artus
variolae area adhuc rubra circumducuntur , albescunt cum
exsiccatione procedente.

20. Facies ut heri sese habet, Ad brachia evanescunt va-

rioiae , interdum singula variola lympha purulenta impleta ob-
servatur.

21. Exsiccatio et desquamatio procedunt. Ad brachia va-
riolae quasi vesiculares , deflorescentia et desquamatione eva-
nescunt.

22. Ad corporis superficiem desquamatio furfuraeea, ad fa-
ciem crustata , irregularis.

23. Convalescens.

OBSERVATIO II.

Petrus JV artenhorst , miles pedestris , annum agens 23 ,
natus est in pago Schoorl (Holi, Sept.) , ubi prima juventute vac-
cinae insitionem subierat. Ad brachium dextrum tres conspi-
ciuntur cicatrices , a caetera cule parum colore distinctae ,
cum foveis satis profundis. Superior parum limitata , magis
in cutem evanescens.

Die 23 m. Junii a. 1839 ex pago paterno rediens, ubi
variolarum epidemia vigebat , in itinere aegre sese habere
incepit cum artuum et lumborum doloribus, appetitu deleto,
cephalalgia etc. , ita ut hic die 25 adventitius statim Noso-
comium adire coerceretur.

26. Facies et totius corporis superficies rubent et exanthe-
matis offerunt evolutionem variolosi, sub forma punctorum
rubrorum , quorum nonnulla sunt convexa , alia in medio
depressa, vesicularia, lympha ex flavo albicante, pellucida im-
pleta. Ad pectus et artus area laete rubra cinguntur. Ad
brachia et genua plerumque maculae observantur parum ele-
vatae, confluentes, profunde rubrae. Capitis et artuum dolor.
Sitis, lingua sicca, obducta, ad apicem rubra, faucium dolor

et rubor. Pulsus acceleratus, plenus, subdurus. Alvus con-
stipata clysmate ducitur.

27. Facies admodum et aequabiliter rubet. Variolae quam
plurimae, pleraeque discretae, aliae stigmata parva offerunt,
aliae majores splendentes, rotundae, nonnullae in medio pun-
ctum distinctum habent ; paucae confluunt. Palpebrae ali—
quomodo tument et variolis rubris obsidentur. Ad labiorum
superficiem internam et ad linguae apicem variolae etiam ob-
servantur , parvae , pallide rubrae , etiam ad aures quaedam
inveniuntur. Ad collum pleraeque sunt acuminatae, apice
albo, cum halone rubro. Ad truncum et artus variolae non
ita multae , sed satis jam magnae , aream offerentes laete
rubram, medio impressae, haud confluentes. Capitis levi-
tas ; pulsus acceleratus, parum durus. Lingua parum obsessa,
humida ; sitis; faucium deglutiendo dolor, tussis mitior.

28. Facies intense adhuc rubet. Palpebrae magis tument et
variolis obsidentur. Variolae ad faciem magis albicantes ex fluido
contento , convexae , splendentes. Haud magis quam heri con-
fluunt. Etiam quae uti stigmata sese habebant, nunc caeteris in-
star sunt albicantes, congregatae, magis vesiculares. Ad pectus
non ita florent , sed jam quodammodo exsiccantur , umbilicum
in medio offerunt et areolam pallidam. Ad artus ex humore
albo contento sunt tensae et convexae, cum area lata, rubra.
De sensu pulsationis in capite queritur aeger. Faucium dolor
decrevit* Pulsus parum acceleratus , durus, plenus.

29. Facies minus rubet, nec palpebrae ita tument. Va-
riolae ad faciem magis albicantes , non ita convexae ex hu-
more contento. Nonnullae majores umbilicum offerunt. Ad
linguam fere evanuerunt variolae. Ad thoracem exsiccatio
multum progressa est, planae sunt in medio depressae, areola
pallida. Ad artus magnae sunt , non ita convexae , magis
applanatae , halo decedens et minus laete rubens. Caput a
dolore liberum. Alvus tarda.

30. Ad faciem parum rubentem exsiccatio incipiens. Va-
riolae collapsae, cum umbilico, pallidae. Palpebrae tumere

desinunt , lingua pura. Variolae minimae , quae punctum
tantum referebant, disparuerunt. Ad pectus pleraeque exsic-
catae , absque halone. Ad artus etiam exsiccantur, planae,
cum umbilico.

2. m. Julii. Exsiccatio ad truncum et artus fere absoluta.
Ad faciem nonnullae variolae supersunt, quae tamen collapsae,
pallidae, in medio depressae, brevi post etiam decidunt.

21 Julii Nosocomium reliquit.

Septem dierum spatio absolutus fuit hujus morbi decursus;
prodromi graves, ipsa variolarum eruptio adhuc tumultuosa;
absoluta vero evolutione, remittunt symptomata et cito decre-
vit exanthema, quam maxime a veris variolis recedens, ut,
comparatione instituta , abunde patere potest.

OBSERVATIO III

Historiam hic addere liceat in formam tabulae redactam ^
nolarum mitigatarum , unde patere potest processus exanthw
matis in singulis corporis partibus de die in diem observatus,
inde ab aegri introitu in Nosocomium. Nomen ei erat Jo-
hannes Ehkart ; annum agebat 31 , natus Groningae. Antea
numquam aegrotaverat. Vaccina ei insita fuerat 5° vel 6° ae-
tatis anno; unde cicatrix ad brachium dextrum parva, rotunda
cum margine paululum elevato , in medio profunde sulcata.
Die 16 m, Aprilis a. 1832 morbo varioloso correptus die 19
Apr. nosocomio receptus fuit. Die 15 m. Maji sanatus dimis-
sus est. Medicatio , uti in plerisque casubus , etiam in hoc sim-
plicissima fuit , dum nihil fere usus sit nisi potionibus refri-
gerantibus ex aqua Hordei cum Oxymelle. Alvus semel clys-
«nate laxante ducenda erat, et sub fine morbi balnea adhibita
fuerunt cum sapone.

Dic

AD PACIEU

AD DR ACUI A ET

MARUS.

AD COLLUM

SCAPULAS.

AD DORSUM.

AD ABDOMER ET PECTUS.

AD FEMORA.

AD PEDES.

ALIA STMPTOMATA.

Aprii.

50.

morbi

Et frontem quam plurimae ,
conifornies, elevatae, mo-
dioc magnae, pallide rubrae.

Nonnullae macu-
lae pallide rubrae.

Congeries
15 variola-
rum, quae
modice
sunt mag-
nae, pro-
funde ru-
brae,eleva-
tae , apice
depressae.

Quam

plurimae

Variolae

parvae,

angulosae,

elevatae,

pallide

rubrae.

Magna copia macularum
parvarum.

Nullae hucusque ob-
servantur variolae.

Nonnullae maculae, pal-
lide rubescentes.

Permultae variolae pal-
lide rubrae.

Queritur aeger de faucium
dolore.

63.

Majores , vesiculares , ele-
vatae, confluentes.

Mngis elevatae et
rubrae, nonnullae
in medio punctum
parvum, album of-
ferunt.

Uti ad

dorsum

variolae se

habent.

Majores supra cutim
eminentes, profunde ru-
brae cum hnlonibuscon-
fluentib., pallide rubris.

Ad pectus magna copia
variolar. , formao milii,
parvae acuminatae, pal-
lide rubrae , cum halone
extenso, pallide rubro.

Nonnullae vesiculares ,
cetcroquin se habent uti
ad pedes.

Variolae adhuc parvae ,
sed magis elevatae quam
heri , valde rubrae.

Palatum abundat variolis
vesicularibus, albis. |

Dolor faucium auctus, ocu-
lorum sensilitas.

70.

lingis prominentes , apice
applanatao, aliae cum punc-
to albo , aliae oum nigro.

Vesiculares cum
bnlonc profunde
rubro.

Purpureae , cum halone
pallido, una alteravc
cum puncto flavo.

Magis acuminatae.

Variolae increscentes prorsus rubrae , nonnul-
lae vesiculares , apice depresso, cum puncto
parvo , nigro.

Faucium dolor persistit,
oculi magis sensiles. Sputa
aliquantul. sanguine mixta. I

80.

Majores, angulosae, eleva-
tae , npioe depressae , oum
bakmibus valde rubris, con-
fluentibus. Pure impletae
sunt.

Magis prominen-
tes , cum balone
pallido. Pure im-
plentur.

Parvae odhuc , profunde
rubrae. Nonnullae pure
impletae. Halo pallidus.

Ut praecedente die, sed
magis rubrae.

Eadem conditio.

Dolor faucium et oculorum
sensilitas inminuti sunt.
Sputa non amplius sanguine
mixta.

9«.

Ab omni parto flavae, cum
hafonibus pallidis, conflu-
entibus. Nonnullae crustis
tectae.

Plurimae pure
impletae sunt.
Halo pallide ru-
ber.

Singulae jom crusta tec-
tae , caeterae uti macu-
lae parvae, rubrae appa-
rent.

Acuminatae cum puncto
flavo, parvo et balone
pallido.

In genere prorsus ru-
brae, nonnullae cum
puncto flavo et halone
pallide rubro.

Magis planae, cum
puncto parvo, nigro et
halone pallide rubro.

Variolae ad palatum eva-
nuerunt. Oculi minus sen-
siles. Nullus faucium dolor.

10».

Magis planae, confluentes,
plurimae crustis tectae,
aliae vesiculares , albae.

Plurimae crustis

tectae.

Maculae profunde
rubrae.

Magis minusve elevatae,
pallide rubentes.

Magis planae, pallide rubrae; nonnullae crusta
obducuntur.

Bene sese habet aeger.

no.

Crustis tectae.

Ex nonnullis crusta delapsa
est , quae adimo sunt ver-
rucosae , elevatae.

Plurimae ndhuo
prominent, crustis
teotae, aliae cum
puncto flavo.

Planae, crustis tectae.

Uti ad pedes.

Magis planae, plurimae
crustis obductae ; aliae
quasi maculas, parvas,
pallide rubras offerunt.

Aegri conditio bona.

120.

Plurimae orustac delapsae
sunt.

Eadem fere con-
ditio.

Ex plurimis crusta de-
lapsa est , quae inde ma-
culas offorunt profunde
rubras.

Maculae parvae, pallide
rubrae.

Planae , crustis tectae.

130.

Crustarum formatio procedit , aliis in locis pleraeque crustae deoidunt.

140.

Singulae quaedam crustis
adhuo teguntur. Verruco-
sae.

15°.

Per aliquot dies nulla fere
observatur mutatio. Tandem
delabuntur crustae.

Ceicroquin ubique fere maculae conspiciuntur pallide rubrae. i

' 1 ' • IL

. . ... . 'i

. ■ .' ;

, •

. i 'rju ft

/ ;v ? ; J

. ; • t • . ' . ; f I

. . , ... -

' '

L <. -

1 < ; . ri

0 . K

... v .. 0

. ; :■ ' T :

f "< >-

• '
- *•

■

V.J si'i

’ . . Vv

V •* - .

: r

■■ ■. , . ; ... ; '• •; ■

:>: ■ !

. -

: 'i

. * ;

. ! ’ ' "i*

CAPUT TERTIUM.

Nuni itaque, si quid vix millesimo in corpofr.
aliquem decipit, id fidem non lialiel , cum pe**
Jii n umeraliiles Iiomines respondeat?

CjEt..STJS.

Observationes de eruptione variolarum post praegressam
vaccinationem, nunc quadraginta annis praeterlapsis a divul-
gata vaccinae insitione, numero ita increverunt, ut talis even-
tus non amplius ab omni parte perverse institutae operationi,
adscribendus sit. Quod in singulis quibusdam casubus con-
tingere potuit, non in universum accusari posse videtur, quum
plura millia vaccinatorum effectum perpessi sunt contagii va-
riolosi ; et quum cognitum luerit, non omnes, quibus ipse
iennerus vaccinam inseruerat, a variolis immunes permansisse.
Multum quidem culpata et in caussa habita est alteratio vel
degeneratio ipsius vaccinae, quam opinionem, ut mihi vide-
tur , strenue et perspicue refutarunt imprimis lombard et
bousquet. Ultimis hisce annis fuerunt, qui crediderint, lapsu
temporis, vaccinam semel in homine insitam vim suam pro-
phylacticam sensim amittere ; de his autem dubia jam movit
matthias van geuns dicens: »beveiliging door eene welge»
»slaagde koepokinenting tegen de besmetting der kinderpok-

»ken, acht ik door de proeven en ondervinding, in zoo verre
»zeker en bewezen, ais zij eene tegenwoordige pokepidemie
»betreft; dan of die beveiliging zich verder zal uitstrekken,
»is mij nog niet geruststellend gebleken , hoezeer onze voor-
»standers dezer entingen ook daarop geene bedenkingen schij-
»nen te hebben , en Dr® jenner dit ais genoeg zeker, doch
»zonder nieuwe bewijzen aanneemt (1).” Dubia a geunsjo
viro Cl. mota tempus aliquomodo probavit, ita ut multi ho-
die non plane rejiciant opinionem, vim vaccinae prophylacti-
cam tractu temporis infringi. Ast Tero , cum vaccina semel
insita, apud plures haud per totum vitae cursum contra va-
ri olas tueri videatur, anne idcirco prorsus erit rejicienda,
quia nonnullorum exspectationem fefellit, dum eodem tempore
tam multis satisfecit? Et quale vero umquam inventum fuit
prophylacticum , quod semper omnes ab omni parte immunes
reddidit, ita ut nullum superesset dubium de ejus efficacia?
Faciamus tandem experientia probari, quod tamen hactenus
non prorsus certum est, vim vaccinationis, volventibus annis,
decrescere, ita ut non amplius ab invasione variolarum prae-
muniat, nonne vero hucusque experti sumus, hanc vim per
longum admodum temporis spatium persistere, ita ut variolas
hominem invadentes vaccina munitum tantopere mitiores et in
bonam partem alteratas reddat, ut jam sola hac re summas
mereatur laudes?

Etsi praecedenti capite vidimus, non semper aeque facile
succedere, ut ex uno alterove symptomate varioloides a variolis
discriminentur, judicium vero plerumque haud arduum est,
si totus decursus alius morbi cum toto decursu alterius com-
paretur. Maximum inter ambas morbi species discrimen, pro-
fecto positum est in numero defunctorum , quod in pluribus
epidemiis, uti etiam apud nos manifesto patuit. Etenim doct.
eichhorn, qui plurima collegit documenta de epidemiis vario-
losis, quae in Europa viguerunt, docuit unum ex 50 homini-

(1) Geneesk» Mng, 1801. I Ii. I st. p. 75.

bus variolis post insitam vaccinam correptis, diem obire su«
premum. In epidemia vero, quae Massiliae gravissima fuit,
unus tantum ex 100 vaccinatis morbo correptis , exstinctus
fuit, dum unus ex 8 aegris, variolis veris laborantibus, deces-
serit. Secundum Thomson annis 1818, 1820 et 1822, in
Scotia mortuus est unus aeger ex 4 non vaccinatis, unus autem
aeger ex 484 vaccinatis et morbo correptis. Genevae anno
1832 ex 233 aegris non vaccinatis 49 decesserunt, dum ex 231
vaccinatis nemo obierit. Pauca haec, ab aliis observata,
exempla sufficiant. Ex nostris annotationibus , justa ratio, quae
intercedit aegros inter et mortuos, determinari nequit; quo-
niam ex 50 defunctis, apud 16 dubii fuimus de vaccinae in-
sitione; verum si assumatur eos revera vaccinatos fuisse, (quod
de omnibus probabile non erat, cum relationes de perpessis
variolis vel instituta vaccinae insitione admodum vagae erant,)
tunc unus ex 18 circiter aegris vaccinatis, et unus ex 4 non
vaccinatis obiisset. Qui numerus sane magnus videri posset, nisi
eodem tempore ratio habenda esset de corporis conditione et
constitutione aegrotantium. Qui Nosocomio decumbentes va-
riolis correpti fuerunt, plerique diu aliis morbis vel aliqua
cachexia laboraverant, quibus, viribus fractis vel exhaustis,
supervenientibus variolis resistere non valuerunt. In Nosocomio
militari Trajectino tunc temporis potissimum permulti aderant
morbis chronicis detenti, qui solitis temporibus huc etiam de-
ferri solent. Praeterea nonnulli magis e sequelis variolarum
quam ipso morbo abrepti sunt. Quidquid sit , ex his tamen
luculenter patet, rationem lethalitatis multum differre, utrum
vaccinae insitio praegressa fuerit , nec ne ; quod discrimen
magni profecto est momenti. Ad civium vitam servandam
vaccinae insitio itaque jam multum praestitit, licet omne vi-
tae periculum nondum totum averterit.

Vidimus nunc a vaccina, et morbum variolosum mitigari, et
inde etiam exitum lethalem multum praecaveri , cum quotan-
nis tot hominum vitam servet , qui antea numero 400,000
(secundum krausse) dirae huic stragi succubuerunt. Verum

rem ab alia parte consideremus, quod nempe, etsi vaccinae
insitione praedispositio ad variolas contrahendas non tota et in
perpetuum tolli videatur, ea tamen probabilitas hujus morbi
invasionis semper multum imminuatur ; ad quod probandum
iterum exemplum epidemiae Massiliae arripimus , ubi scilicet
ex 30,000 hominibus vaccinatis, 2,000 variolis correpti fue-
runt, i, e, , dum 8,000 non vaccinatis 4,000 morbo afficie-
bantur i. e. J. Secundum calculum griya viri doct. Taurini
a. 1829 , unus ex quinque, quibus vaccina insita non fuerat,
morbo corripiebatur, dum tantum unus ex 1000 vaccinatis va-
riolis aegrotaret. Etsi scientiam medicorum itaque non fu-
giat, non omnes, quibus insita fuit vaccina, per totam vitam
a variolis semper immunes reddi, ratione tamen habita de
numero hominum, qui ab eo tempore quo jennerus optime
de humana gente meruit, vaccinae insitionem subierint, cum
per orbem terrarum haec nunc pervulgata et exculta sit, illa
pars profecto exigua est dicenda et vaccina in genere omnem
suam dignitatem servare, omnemque laudem et fidem semper
mereri pergit.

Supra jam memoravi, a nonnullis medicis contendi, vim
vaccinae insitionis progressu temporis quasi decrescere et tan-
dem fortasse totam evanescere ; atque hac de re nunc pauca
monenda sunt, ne praeterire videar, quae de iteranda vac-
cinatione nonnulli disseruerunt, quae et a me, quamvis pauca,
observata sunt. Duce experientia jam comprobatum videtur ,
in omnibus fere epidemiis , potissimum adultos variolis cor-
reptos esse, quibus ante plures annos vaccina insita fuerat,
dum evolutio varioloidum in junioribus non ita frequens vide-
tur, ut stricto sensu variolae mitigatae, per excellentiam morbus
aetati infantili proprius dici non possint. Aetas vel tempus
quo vis vaccinae imminui videtur , quo itaque maximus oc-
currit numerus casuum varioloidum , varius a medicis sta-
tuitur. Beyermann varioloides plurime observavit inter an-
num 8-14, EBELING inter 9-28, ELsiissER inter 10-12, blaud
inter 10-15, meter inter 10-20, rorert inter 11-35, meuth

et mohl inter 12-26, gkegory , neumajnn , siosch , moro et
heim inter 15-20, verson inter 18-35, luroth , lerk-
bouillet et panchaud inter 20-30 annum, Mohl nullum ca-
sum observavit infra aetatis annum 4 , medicus non infra 5 ,
rosch non infra 7, et leo wolff non infra annum aetatis 12.
Plurimi natu majores erant quam 5 annos secundum malick
et blaud , quam 8 annos secundum deyvar , carlsham ,
BEYERMANN , YON POMMER , quam 1 0 secundum STRECKER , quam
12 secundum mohl et fischer, quam 15 secundum westmann,
neurohr , meyn, schneider , quam 16 secundum gambarini;
quam 20 annos secundum ea , quae observare potuit lombarb. —
Oegg , sonderland , terzaghi et robert plerumque morbum
viderunt apud adolescentes vel adultos.

Alia observationum series, quae etiam vim vaccinationis tem-
pore decrescentem probare videtur , est ea , quod in multis
epidemiis, saltem in genere certa quaedam ratio intercedat ,
morbi gravitatem inter et aetatem aegrotantium , i. e. quod
eo gravior fuerit morbus , quo majores natu fuerunt aegro-
tantes. Sic inquit adam (1) : »morbus pro aetate aegrotan-
»tium multum variavit, et plerumque notatum, eos quibus
»jam dudum vaccinatio facta, gravissime tentasse , dum re-
»cens huic subjecti vel prorsus liberi, vel capti ceteris le-
» niorem passi sunt.” Narrat gysberti hqdenpyl de epide-
mia anni 1817: » E. , vvelche im Jahr 1802 vaccinirt worden
»war, wurde von den Blattern mit allen ihren Kennzeichen
»befallen, M. an welchem die Einirnpfung der Schutzblattern
»im Jahre 1809 vollzogen war , bekam zwar die wahren
»Pocken, jedoch waren solche wei t melir abweichend ais bei
»der ersteren. In dem Hause des B. zeigte sich die nam-
»liche Abweichung nach Maassgabe der Zeit , wo die Ein-
»impfung statt gefunden hatte ; bei den Kindern des lien n
»L. , die erst seit kurzem eingeimpft waren, war die krank-
» hei t besonders gemassigt , M. B, wurde ungleich heftiger

(1) Di 5.1. s 1. ji, B4.

»angegrilfen ais E. B. , der neun Jahr spater vaccinirt war.
»In dem Ilaiise des Herrn M. hatten die Blattern bei dem
»altesten Sohne mehr die Art vo n Yariolae spuriae; bei dem
»ubrlgen war gleich wohl die Ileftigkeit und Abweichung
»ganz nach Maassgabe der Zeit der Impfung zu unterschei-
»den” (1). Ilaec autem exempla sufficiant, addi vero potest
idem observasse festler , berlan , william , westmann , von
POMMER , GAMBARINI , ROBERT , HUGO, ELSaSSER , THOMSON,
STRECKER, PIEPER , HONORAT, DEGAS , BOUDILH , SUE, ALMON
et ARAGO.

Permulti itaque auctores aliquod decrementum vaccinae in-
sitionis vis assumunt ; hoc autem semper et in omnibus eve-
nire , hand omnes statuunt. Quod in singulis hominibus tale
quid obtineat , id verum esse potest , non autem hoc valet
pro omnibus , quoniam alioquin numerus casuum variolaruin
inter vaccinatos multo major esse deberet. Tempus autem ,
quo haec vis decrescat , varium et determinatu difficile esse
debet , quoniam post debitam vaccinae insitionem haec vis
vaccinae prophylactica non uno quidem momento cessabit ,
verum sensim sensimque imminuetur.

Nulla aetas est , qua varioloides sese non manifestarunt ,
frequentiores tamen casus post annum 12-15 aetatis occurrunt.
Causa autem praedispositionis recrudescentis ad variolas con-
trahendas, ex imminuta vel quasi abolita vi vaccinae, densis
adhuc obvolvitur nebulis ; prostant quidem theoriae , quae
singulare hoc phaenomenon explicare conantur , omnes vero
suis premuntur difficultatibus. Inter tales pertinet theoria
quam dedit F. heim (2) , quamque hic lubenter communica-
rem , nisi nimis extensa et complicata esset et simul explicatu
ita difficilis , ut propriis heimii verbis uti deberem ad rem

(I) IIuf- Journ, B. 47, st. 5, p, 23. Doleo me, ejus opusculum cui
titulus est: Waarnemingen omtrent de thans heerschende kinderziekte te
Rottcrdam 1818, acquirere non potuisse, quando ejus verba vernaculo ser-
mone tradidissem. — (2) Conf. ejus Opus s. !. p. 460,

illustrandam. Dicere sufficit, totam ejus theoriam niti hypo-
thesi, qua assumitur materies quaedam praedisponens (mate-
rielle Grundlage fur die Empfanglichkeit) , quae temporis pro-
gressu incresceret.

Aliam theoriam dedit doct. verson (1) , qua scilicet sta^
tuitur; vitam plasticam sensim magnas efficere mutationes s,
metamorphoses in corpore. Particulae in quos effectum suum
edidit vaccina , tempore aliis excipiuntur , ut tandem corpo-
ris, quale constitutum erat infantis aetate, ne particula qui»
dem superesset, et ita vis vaccinae temporis lapsu evanesceret»
Transitus etiam a puerili aetate in virilem , temperamentum ,
constitutio, morbi etc. hac in re multum efficere possunt.
Cum hac aliquomodo convenit theoria , quae legitur in opere
doct. seeger (2); »Dass die durch die Yaccinc dem Korper
» mitgetheilte , eigenthiimliche, aber freilich nur hinsichtlich
»der gegen die Pocken schiitzenden Wirkung in die Erschei-
»nung tretende und bekannte Yeranderung und Stimmung mit
»der Zeit sich vermindere , wird schon auch dadurch zum
» Theil erklarlich , wenn man bedenkt , wie vielfache Yeran-
»derungen der Korper theils durch iiussere , normale und
»Krankheiterregende Einflusse , durch innere pathologische
»und physiologische Yorgiinge , durch die Zahnentwicklung ,
» durch die acuten Exantheme , Wachsthum , Pubertatsent-
»\vicklung etc. erleidet. Wie leicht ist es nicht moglich ,
»dass durch alie diese Ursachen , der durch die Yaccine
»hervorgebrachte , eigenthiimliche Eindruck vvieder verwischt
»wird.”

Quamquam ex his consequatur , quanti hoc argumentum sit
momenti , meum non est ulterius in exponenda hac theoria
progredi: sufficiat confiteri heimii theoriam prorsus hypothe-
ticam mihi videri , qua nempe materia organica teleologice
assumitur ad rem incognitam explicandam , atque ea , quae
exposuit seeger longe huic hypothesi esse praeferenda.

(1) Med. Jalirbj R. XV, st. I, p. 72, — (2) L, 1. p, 292.

Etsi autem mox edita opinio permultis observationibus fiat
probabilis, negari tamen nequit, eam multis adhuc premi
difficultatibus et revera plura argumenta afferri posse contra
eam, pro magna parte etiam experientia confirmata. Haec
vero potissimum huc redeunt: primo, quod variolae post vac-
cinae insitionem saepius in infantibus observatae sint, quod
etiam iis contigit, quibus brevi antea vaccinatio instituta erat;
secundo , quod morbi gravitas haud semper increscit , quo
magis dies vaccinae insitionis remota est , verum nonnum-
quam morbus majore cum saevitia exagitaverit juniores quam
natu majores. Hisce respondere possem , numerum observa-
tionum, quas defensores harum animadversionum afferunt, si
comparetur cum prioribus , valde esse exiguum , cum plerique
inedici singulos tantum casus observare potuerint , ita ut talia
exempla quasi exceptiones sint habenda, Dein quoad pri-
mum argumentum , haudquaquam nos evolutionem exanthe-
matis varioloidei solum et unice temporis efficacitati in vac-
cinae vim adscribere velle , sed verosimiliter persaepe etiam
accusari posse vaccinae insitionem non debita cura peractam
vel pertractatam. Interdum etiam singulis in casubus fieri
possit, ut inde non una vice omnis praedispositio ad variolas
contrahendas prorsus deleta esset. Tandem, licet verum sit,
morbum aliquando graviorem esse in junioribus quam in iis,
in quibus vaccinatio , ut ita dicam obsoleta est , hoc pendere
posse a rebus accessoriis, uti sunt constitutio, idiosynerasia
caet. Tale argumentum minus nostro oppugnaret, quam ipsam
vaccinae dignitatem imminueret. Haec omnia bene exposita
exemplisque illustrata in medium proferre possem , si disce-
ptare auderem cum viris in arte ita praeclaris , quales sunt
THOMSON, GITTERMAN, EICHHORN, EOUSQUET , alii; sed hascon-
troversias modo attuli, ut pateret prolatam opinionem non ab
omni parte esse demonstratam eamque a pluribus oppugnari.

Age vero nonnumquam vaccinae effectus infirmus reddatur
temporis progressu, ejus insitio tamen agendi est ratio adeo
levis et facilis, ut comparari nequeat cum periculo, quod ex

Tariolis hominibus imminet. Puto enim vaccinae insitionis
iterationem explere posse ab omni parte , quae adhuc desi-
derarentur , tum si prior vaccinae insitio non rite successerit ,
sive etiam non omnem praedispositionem exstinxerit , tum si
vaccinationis efficacitas cum praeteritis annis forsan decreverit.
Praeterea etiam magni momenti est iteratio vaccinae insitionis,
si eam dijudicare velis, quemadmodum fecit bousquet(I):
»si la seconde vaccination ne reussit pas , comme c’est 1’or-
»dinaire, on en condura naturellement que la premiere est
»bonne et qu’elle offre une resistance suffisante a la petite
»verole; si elle reussit, combien ne se felicitera -t-on pas
»d’en avoir eu la pensee ! Dans tous les cas , c’est un grand
»molif de securite pour le sujet de 1’experience et une sa-
»tisfaction qu’on ne peut refuser aux parens,”

Multa de iteranda vaccinae insitione hic proferre vetant oc-
casio et locus, nonnulla vero memorabo de vario eventu, quem
obtinuerunt Practici. Quamvis eventus iste valde differat, ta-
men, ut mihi videtur, nihil hoc refert, cur non vaccinae ite-
rata insitio omni studio sit commendanda et efficienda. Sic
absque ullo fere eventu vaccinationem iterarunt neurohr ,
SCHNEIDER , RATIER, SALMADES , CHANTOURELL , DUBOIS, GAUL-
TIER de claubry , sive rarissime bonas et legitimas pustulas
inde oriri viderunt reuss , heilborn , nordblad , vveding ,

SACCO, DE CARRO, GITTERMAN , LUDERS, BOURDET , DUFRESNE ,

robert , kaiser et ebers. Meliores alii effectus observarunt ;
refert gerardin ex iis, quibus insitio vaccinae altera vice insti-
tuta fuit -jV partem laudabiles obtulisse pustulas, a genuina
vaccina non recedentes, secundum gimelle J , s. luroth l,
s. WOLDE §, S. BOUSQUET, WAGNER , BAUMGARTNER et FIARD
* ; attamen fiard postea apud | bonum obtinuit eventum. Vi-
ris MORIN, peschier et lombard in genere apud majorem par-
tem revaccinatio successit. N. c. de fremery, Promotor Clar.
benevole mecum communicavit eventum, quem obtinuerat ite-

(1) L. 1. p. 272.

rata vaccinae insitione apud 50 homines; unde patet, hanc itera-
tam insitionem bonum habuisse eventum in 13 casibus, apud
sex dubium haesit, dum apud 37 nullus inde effectus observa-
retur. In casibus, ubi altera haec insitio successerat, plus
quam 15 anni, inde a prima insitione, praeterlapsi erant,
verum in caeleris hoc intervallum differebat ab anno 1—30.
Fere omnibus, prima vice, ipse vaccinam inseruerat Vir Olar,,
bono cum eventu; et in plerisque cicatrices aderant satis lau-
dabiles. Ex 42 militibus, quos secundae vaccinae insitioni sub-
jecimus, haec successit apud 11, dubiae prodierunt pustulae
sive aliquomodo , uti dicunt, vaccina modificata apud 6, dum
apud 25 nullus inde effectus observari potuerit.

Cum supra vidimus multis in casibus vim vaccinae insitionis
tempore decrescere videri, el simul itaque dispositionem ad
variolas contrahendas increscere, multi hanc rem ad revaccinatio-
nem accommodarunt et opinati sunt , se reperisse eventum secun-
dae vaccinae insitionis pendere a tempore, inde a prima vacci-
natione praeterlapso ; tales fuerunt pieper , strecker, sonder-
LAND, FRANQUE, HESSE , EERLAN, GENEUIL, MORE AU , GRABNER ,
FIard et reuss ; ita ut haec modo succederet post certum ae-
tatis annum , quem widing statuit esse annum 8 , simeons ,
lucas , mortegno, guicciardi annum 10, meuth annum 12,
pfaff , honorat annum 15, et wagner annum 16. Dum
WOLFERS , DORNBLuTH , EICHHORN , ALBERS , DUBOIS et PARISET
nullam temporis rationem invenire potuerunt. Videtur quidem,
si quis dispositus est ad variolas contrahendas , apud talem
etiam vaccinae insitionem e voto succedere ; attamen an con-
trarium verum sit, ut scilicet e bono eventu secundae vaccina-
tionis concludi posset, talem etiam dispositum fuisse ad variolas
contrahendas, id omni dubio carere non adhucdum mihi liquet.

Ab alia parte ad cicatrices attenderunt praecedentis vaccinae
insitionis, et opinati sunt, quo melior earum conditio vel ha-
bitus esset , eo minus secundam vaccinationem efficere ; ast
Vero cum , ut infra videbimus, cicatricibus non magna habenda
videatur fides, de debito peracta vaccinae insitione, sic etiam

hac in re nihil certi praestiterant , atque repererunt wolfers ,

DORNBLiiTH , FRANQUE , HEILRORN , LICHTENSTaDT , BOFFINET ,

oelsen , sonderland et gregory , secundam vaccinae insitio-
nem aeque bene satisfacere posse , praesentibus bonis cicatrici-
bus quam vitiosis , imo crediderunt nonnulli, se meliorem ac-
quisivisse eventum , cum cicatrices adessent legitimae.

Hactenus eventum vidimus iterationis vaccinae inter singulos
tantum observatum , breviter nunc consideremus , qualis fuerit
in iis regionibus , ubi per universum regnum in usum vocatur
iterata vaccinae insitio. Quum non credam hoc in Britannia
et Gallia fieri, nec apud nostrates hoc fiat, hac de re restric-
tus ero ad ea, quae in Wurtembergia , Dania et Borussia ob-
servata atque notata sunt, quod etiam, ut mihi videtur, suf-
ficere potest.

Inter annum 1831 — 1336 secunda vaccinae insitio adminis-
trata fuit, teste F. heim , 44,000 hominibus in Wiirtembergia,
quorum 20,000 obtulerunt vaccinam veram , 9,000 vaccinam
modificatam et apud 15,000 nihil prodiit. De cicatricibus
anterioris vaccinae insitionis sequentia observata fuerunt, in
ratione 100 revaccinatorum :

| VACCINA BONA.

VACCINA MODIF.

NULLUS EFFECT.

Cicatrices

bonae . . .

vitiosae . .

nullae. . .

100

Haec tabula nihil demonstrare videtur , quoniam ratio cica-
tricum praecedentis vaccinationis eadem est in casubus ubi vac-
cinae iteratio satisfecit , ac in iis ubi minus bene vel etiam
neutiquam successit. Id solum ex ea effici videtur , quod se-
cunda vaccinae insitio multo meliorem habuerit effectum in iis,
qui bonas, quam qui vitiosas, vel et nullas offerrent cicatrices.

Testatur heim neminem, in quo iterata vaccinae insitio suos
edidit effectus, morbo varioloso esse correptum (1).

Quod ad Daniam, scripsit otto Vir Cl.: »Da die Empfang-
» lichkei t Vaccinirter fur die Blattern, wahrscheinlicherweise
»von der durch die Zeit verminderten oder vollig aufgehobenen
»Schutzkraft der Yaccination herzuleiten war, so ist auch die
»Revaccination bei uns angestellt worden. Im Jabre 1834
»wurden nic-ht weniger ais 3964 Individuen in der Danischen
»Armee revaccinirt , 2576 mit, 1208 ohne Erfolg ; neulich
» ist auch die Revacc-ination aller Rekruten der Armee und der
»Flotte befohlen worden , etc. — \on revaccinirten Personen
» ist noch kein Einziger von den Pocken befallen worden” (2).

In regno Rorussiae initio anni 1831 lege praescriptum fuit,
ut altera vaccinae insitio militibus administraretur , et praeser-
tim ut omnes novitii, sive bonas offerrent cicatrices anterioris
vaccinationis, sive non, de novo vaccinae insitioni subjiceren-
tur. Ab hoc autem anno ad finem anni 1838, i. e. intra spa-
tium 8 annorum numerus revaccinatorum increvit ad 282,168
homines (3).

Ut uno quasi oculorum conspectu haec enumeratio perspici
posset, inventa collegi et redegi in sequentem tabulam:

(l) Conf. ejus 1. 1. — (2) Ueber die Krankheiten in Kopenhagen etc.
von Dr. otto Professor an der Universitat zu Kopenhagen , in rust’s Mag.
B, 54. H. 2. S. 214. 1839. — (3) Conf. rcst’s Mngazin fur die gcsamiute
Heilkunde B. 39. S. 552, B. 43. S. 362, B. 45. S. 154, B. 47. S. 401,
B. 49. S. 519, B. 52. S. 363 , B. 54. S. 391.

0 1

►—4

r— i

_»

1—4

i— k i

4=~

« 1

*v «4

ta—i

^ a

lsO

fcO

H— i ■

<o*

t— *

4*-

4»

5»

a S
2 §

4=-

-J

4«

V»

4a-

*- 1

f n
i n

j w>

Ls
I ?

r- »

21 s

S* O

>S *». r*
<■».*■* a .

a a

<?■> ^

o ^ co

IO O O h-

<3 <-•
** . a-
o

*«

t<TS

(S> .

~- .

r$
a
a
- ' a

a- a

a a

Revaccinatio instituitur in Borussia juxta consilium Docb.
EICHHORN, ut 1 — -30 oriantur pustulae; primis annis non alia
adhibebatur lympha, quam ex infantibus desumta, serius tamen
lympha usi sunt medici ex adultis revaccinatis deprompta. Hac
autem iterata vaccinae insitione effectum est, ut anno 1834
modo duo , qui felici eventu revaccinati fuerant , et sex , in
quibus illa vaccinae insitio nihil praestiterat, variolis e vita ab-
repti fuissent. Anno 1835 duo tantum et ultimis tribus annis
nemo hoc morbo diem obiit supremum , etsi saepius rnilites in
urbibus degerent, in quibus variolae epidemice, late disperge-
bantur.

Res mihi videtur magni momenti, ut, praeeuntibus quibus
rei medicae publicae cura summa demandata est in Borussia,
etiam in aliis regnis eodem modo cum militiae adscriptis aga-
tur, ne tam late recrudescant variolae, in quibus praedispositio
forsan non tota deleta est, vel quocunque de modo prima vac-
cinae insitio , ex aliqua causa turbata vel alterata esse potest.
Etsi negari nequeat arduum esse, vaccinationem lege universis
civibus praescribere , cum Politia medica , saltem in patria
nostra non talis videatur, quae hanc legem in actum ducere pos-
set, atque ejusmodi lex forsan plus noceret quam prodesset, credo
tamen, quod ad milites attinet, hoc non ita difficile fore, si
modo juberetur, ut quotannis omnes novitii, sive bonas sive non
omnes laudabiles offerrent cicatrices, sive variolas jam perpessi
essent , sive non , omnes dico medicis traderentur militaribus ,
qui alteram instituerent vaccinae insitionem.

Sed ne castiganda castigare videar , ab ulteriore ejusmodi
ratiocinatione abstinendum videtur.

Liceat hic adjicere observationem de iterata vaccinae insitio-
ne, quam sub decursu suo brevi post comitata est eruptio vario-
larum mitigatarum, unde ambo exanthemata modificata esse
videntur.

OBSERYATIO IV.

ilhelmus Daniels, miles pedestris , 18 annos agens, natus
in pago Groesen (Gelria), prima juventute, ut refert, vaccinae
subiit insitionem in urbe Zeevenaar. Ad brachium sinistrum tres
supersunt cicatrices , quarum duae formae ellipticae , tertia ro-
tunda. Prima in medio limbum ad longitudinem offert , ex
quo foveae oriri videntur. Altera plana, aliquomodo sulcata.
Accedit tertia uti macula alba. Cicatrices omnes a reliqua
cute, colore albo, splendente recedunt. Ad brachium dextrum
tres etiam cicatrices in conspectum veniunt, colore tantum, ce-
teroquin vix, a reliqua cute distinctae, forma sunt irregulares,
foveae quaedam conspiciuntur.

Die 22 mense Maji a, 1837,
iterum vaccina ei insita fuit ,
lympha ex infante desumta,
Insequente die ad utrumque
brachium tria conspiciuntur
stigmata, absque halone rubro
circumducto , quasi puncta e
sanguinis particula effusa et ex-
siccata. Duobus diebus inse-
quentibus nulla observatur mu-
tatio.

Die 26 Maji, Ad brachium
dextrum eminentiae parvae su-
pra cutis superficiem pustulas
aliquomodo referunt parvas,

29. Vomitus, cephalalgia,
febris vespertina.

30, Angina, sitis, lingua ad
margines rubra, pulsus acce-
leratus, cephalalgia. Sudor co-
piosus. Aliqua febris. Facies
rubet. Exanthema ad faciem
erumpit parvum, formae milii,
satis abundans. Ad artus macu-
lae apparent rubrae, diversae
magnitudinis, quae ad carpum
manus jam in vesiculas tument,

cum impressione et areola mi-
nima. Idem evenit in binis su-
perioribus brachii sinistri, infe-
rior tamen non ita adhuc pro-
cessit. Juxta pustulam superio-
rem exteriorem nova pustula
oriri videtur, fortasse ex cutis
irritatione, sub ipsa vaccinae
insitione excitata.

27. Omnes septem pustulae
pulchre et manifesto evolvun-
tur, satis supra cutis superficiem
eminent. Rubor circumducens
aliquomodo increvit,

28. Florent omnes pustulae,
rotundae, coloris non intense
rubri, circumdantur areola ru-
bra circumscripta ; in medio
pustulae crustula conspicitur
vulnusculi, lanceola producti.

29. Ad utrumque brachium
pustulae coloris sunt pallidi ,
parum elevatae, magis planae,
in medio cum cicatrice, area
pallide rubra.

30. Processus evolutionis pus-
tularum sistere videtur, circum-
ferentia pallide rubra.

medio albas cum marginibus
rubris, pedetentim imminuen-
tibus.

31. Nocte haemorrhagia na-
rium obtinuit. Mane apure-
tos est aeger. Cephalalgia
modica ut et sitis. Deglutitio
parum molesta. Aliquis pal-
pebrarum rubor, rubent etiam
nares. Eruptio et efflorescen-
tia variolarum in facie proce-
dens. Ad corporis superficiem
pustulae nonnullae jam rite
evolutae.

1 Junii. Pulsus regularis,
sed debilis. Clysmate alvus
bis ducta fuit , vermis emitti-
tur. Lingua ad apicem ru-
bra , medio obducta. Facies
rubet. Yariolae abundantes ,
miliares , diversae magnitudi-
nis , parum elevatae , planae.
Plures ad palpebras. Ad cor-
poris superficiem rariores , non-
nullae acuminatae , aliae cum
umbilico. Ad manus quae-
dam prorsus evolutae appa-
rent.

2. Variolae minores uti
puncta elevata , majores vero
umbilico gaudent. A.d artus
halone cinguntur rubro , di-
versae hic etam magnitudinis ,
aliae planae cum umbilico ,
cum apice aliae.

31. Pustulae e vaccinae in-
sitione languidae , quasi sine re-
actione.

1 Junii. Pustulae sunt pla-
nae languidae, coloris pallidi ,
circulo circumdantur variola-
rum rubrarum minimarum»

2, Variolae circumdantes pro
magna parte cum pustula vae-
cinica confluunt, sunt planae,
coloris cani, in medio profunde
magis coloratae , depressae ,
marginibus elevatis.

3. Facies parum rubet. Va-
riolae lympha purulenta im-
pleri incipiunt. Ad membra
ha lon e rubro circumductae, me-
dio albicantes, pleraeque sine
umbilico,

4. Variolae ad faciem parum
mutatae. Ad artus plurimae sunt
acuminatae, nonnullae tantum
umbilico parvo gaudent.

5. Nonnullae crustis teguntur
et exsiccantur.

6. Exsiccatio procedens.
Crustae flavae.

7. Crustae sunt tenues, par-
vae , fuscae. Desquamatio.

10. Decidunt crustae.

12. Desquamatio fere abso-
luta.

6. Plagae supra cutem emi-
nent et maturescere incipiunt.

4. Increverunt adhuc plagae
confluxione plurium variolarum,
ceterum magis maturae.

5. Plagae, formae irregularis
exsiccari incipiunt.

6. Crustis fuscis teguntur,
variolae circumdantes, quae non
confluxerunt, impletae sunt, et
coloris albidi.

7. Variolae circumdantes
multum decreverunt. Crustae
majores.

10. Crustae decidunt.

Similem observationem annotavit Promotor Clarissimus, sci-
licet puellae, cui ipsemet quinto vitae mense, optato cum
eventu vaccinam inseruerat.

Die 11 Juo. 1837, puellae autem aetatis anno 15, hanc
insitionem iteravit. Post tres dies prodromi oriuntur variola-
rum , dolor lumborum , febris , lingua obducta. Quarto die ,
inductae vaccinae actio quaedam observatur, ita ut sequente
die duae ortae sint pustulae, quae increscentes tamen septimo
ab insitione die deflorescunt et colJabuntur,

Die 16 Jun, Variolarum eruptio abundans ad faciem, coi*

Ium et brachia , quam comitantur symptomata satis gravia ,
intumescentia faciei , febris , delirium , nausea, dolore lumbo-
rum persistente. Die 22 Junii. Symptomata decreverunt ex-
siccantur variolae et crustae formatae decidere incipiunt, ita
ut die 8 m. Jul. sanitas restituta sit; omnibus lapsis crustis,
cutis adhuc rubet, et quaedam relinquuntur variolarum vestigia.

CAPIT QUARTUM.

Judicium difficile.

HIPPO CIYATKS.

Paucis temporibus post in usum vocatam vaccinae insitio-
nem, cum observaretur 4 non omnes, quibus haec instituta fuerat
ab invasione variolarum liberos permanere, fallax talis eventus,
tum non rite institutae operationi , tum turbatae vaccinae evo-
lutioni tribuendus videbatur. Magis magisque nunc inquiren-
dum videbatur in causas, quibus tam multi in errorem indu-
cebantur. Nonnulli statuebant , causas alteratae vaccinae insi -
tionis in ipsa lymphae conditione esse quaerendas ; alii , even-
tum talem fallacem repeti posse ab ipso inserendi modo; aliis,
ipsa singulis hominibus propria conditio accusanda videbatur ;
alii tandem, nec immerito, multum pendere judicabant a ma-
jori minorive cura , quacum non solum insitio vaccinae insti-
tueretur, sed quae etiam totius ejus decursus gereretur. Inter
enumeratas causas, certe non desunt, quae perversos suos ef-
fectus edere nunc etiam pergant , quamobrem in haec omnia
breviter inquiremus.

Primum in causa esse potest lympha ; etenim insitio adversus
contagium variolosum non praemuniet , si lympha ab origine

desumatur ex spuriis vaccinae pustulis, ab ipsa vacca deprompta ,
nam scientiam non fugit, plures atque prorsus a genuina vaccina
alienas eruptiones ad vaccarum ubera saepius occurrere. Idem
suspicari aliquomodo potest, si lympha acquiratur ex vaccinae
pustulis hominum , qui antea variolis veris laboraverant. For-
tasse lymphae alteratio ortum ducere potest e cachexia, morbo,
aut exanthemate quodam , eodem tempore in corpore vigente ,
sive etiam ex pustulis vaccinae spuriae. Accusatur etiam lym-
pha , quam crudam adhuc dixeris , quaeque jam quinto vel
sexto ab insitione die, ex pustula vix evoluta desumitur. Inierim
testatus est sacco , tempore , quo uti papulae parvae sub cute
adhuc latent, lympham his contentam , ad insitionem bono
cum eventu jam adhiberi posse. Ab undecimo inde die vac-
cinae pustulae lympha implentur turbida , purulenta , qua si
utimur , facile orietur vaccina spuria. Praeter haec magni
etiam momenti est modus lympham asservandi , scilicet ne
aeri , calori , aut lumini exponatur , vel etiam nimis vetusta
aut exsiccata sit. Haec omnia multaque alia , ad quae utique
optandum esset, ut magis attenderent vaccinae insitores, magis
minusve dubium inducunt de eventu insitionis.

Praeterea causa etiam latere potest in ipsa perverse instituta
vaccinae insitione, et turbato ejus decursu. Huc pertinet usus
acus obtusae, sive lanceolae rubigine alteratae , aut si nimis
profunde in ipsa cute inseratur , quo sanguis e vulnusculo ita
stillet, ut vaccinam inductam abluat; inde vix fides dari pot-
est observationi bousquettii referentis , se per ipsum corium
infantis penetrare debuisse , ut bene succederet insitio.

Multum sane etiam valere debet numerus punctorum , qui-
bus insitio absolvitur. Credunt quidem multi sufficere tria vel
duo, imo unum tantum vulnusculum infligi, sed sine dubio
debita copia contagii vaccinae in corpore introducatur oportet,
ut reactio excitetur universalis. Est imprimis eichhorn (1)

(I) H. EicanoRN, Neue Entdeckuugen uber die prakt. Verlnitung der
Meuuclienblattern bei Vaecinirten , und in der empirischen Patho-physiologie
der Pocken , u. s. av. leipzig 1829.

qui necessitatem demonstravit multorum punctorum , quibus
vaccina inseritur , et ejus methodus commendata fuit lege in
Borussia lata , ut in vaccinatione militum adhiberetur. Huic
quidem sese opposuit Cl. hufeland (1), qtioniam inde revera
aegrotare vidit infantes , sed testatur Cl. naumann (2) cum
saepe in utroque brachio ad 8 vel 10 puncta vaccinam indu-
xisset, se numquam aliqua graviora observasse symptomata.
Notari meretur agendi ratio, quae a fanshero instituitur in
America septentrionali : hic scilicet maximam quam potest ,
vaccinae copiam corpori inducit , et testatur ex 90,000 homi-
num, hac ratione vaccinatorum , neminem variolis correptum
fuisse (3).

Vaccina semel insita, nulla saepe deinceps ejus geritur cura,
etsi plurimae momentique plenae observandae sint cautelae,
quibus neglectis , facile spes fallitur futurae immunitatis ad-
versus contagium variolosum. Parum vel nihil de insitione
vaccinae dubitant inexperti , sufficit illis vaccina inserta , ac
qualiscunque demum pustula excitata ; longe autem secus ex-
perti , qui testimonium perpessae ut decet insitionis , non nisi
omnibus observatis phaenomenis, iisque scrupulose ad trutinam
vocatis , largiuntur. Solent enim hi attendere ne oborta pus-
tula scalpendo laceretur, neve comprimatur aut alio pacto
male tractetur aut frigori exponatur; simul cavent ne pustula
insitioni aliorum dicata, ita laceretur ut fabrica ejus laedatur,
vel et decursus interrumpatur ; unde tutius videtur non om-
nes pustulas ad acquirendam lympham aperiri, verum nonnul-
las intactas relinqui.

Tandem ultimo loco quaedam causae etiam quaeri possunt
in homine, cui vaccina inducitur, quo spectant ejus aetas
adultior , tempus menstruationis, variae cachexiae et morbi
v. c. scabies , crusta lactea , tinea , furunculi. Testatur jose-

(1) Journ. d. prakt. Hcilk. 1830. st. 12. s. 8. — (2) Handbuch der me-
dicin. Klinik. B. III. Abth. 1. 8. 646. — (3) The Lancet 1829. Jul. n°.

305. Conf. etiam brisset in Comptcs rendus etc. Scc, Sem. n°. 7. Aout
1838. p. 333.

phus kofler , se observasse decursum vaccinae etiam turbari
tempestatibus die insitionis erumpentibus (1).

Ex dictis itaque facile sequitur, ingentem esse numerum ea-
rum rerum , quae in decursum vaccinae agere possint et re-
vera saepe adhuc agant, ex incuria eorum, quibus hujus in-
sitio mandata est. Si una vel plures harum causarum nocen-
tium effectum suum edidit, facile decursus a norma recedet,
aut orientur pustulae vaccinae prorsus spuriae, quibus ne
minima quidem vis inest adversus variolosum contagium prae-
muniens. De hac vaccina spuria , sive notha imprimis bene
meruit sacco. Ejus numerantur tres species, scilicet vaccina
jjemphigoidea , vaccina furunculosa et vaccina maligna ;
quas hic verbo meminisse sufficit , quippe quae minus ad nos»
trum argumentum pertineant. Yerbo hic addere liceat, quae
leguntur in hufelandi diario: »Wer weiss , konnte man in
»dieser Hinsicht sagen , wie viel tausend Exemplare, solcher
»falsch gewesene Kuhblattern bereits vorhanden sind , ohne
»dass wir sie ahnden. Diess ist hochst wichtig , auch in so
»fern, ais haufig bei einzelnen Beispielen, wo vaccinirte Kin-
»der Menschenblattern bekommen , die Frage iibrig bleibt ob
die Kuhblattern, welche sie hatten, selbst bei allen inoglichen
»Anscheine von der Aechtheit nicht vielleicht auf die genannte
» weise falsch gewesen sind” (2).

Uti autem dicere exorsus sum , olim evolutio variolarum in
hcminibns vaccinatis , unicum et certum erat criterium , quod
de praegressae vaccinae insitionis eventu testari poterat, et pa-
rum vel nihil attendebatur ad cicatrices e vaccina superstites ,
quemadmodum e. g. effici potest ex j. p. frankii verbis , qui
de his tantum loquitnr , »superstite parva foveola” (3). Se-
rius tamen , quum animadverterent illi argumento non amplius
fidem habendam esse , quia , adaucto numero casuum vario-

(1) Med. Jahrb. B. XV. st. 1. s. 106. — (2) Huf. Journ. B. XIV. st. 1.
p. 87. — Conf. etiam B. XXIII. st, 2, p, 108, — - (3) Epit. de Cur, bom,
morbis. Lib. III. Viennae 1811.

larum post vaccinae insitionem erumpentium , non amplius
licebat statuere in his omnibus vaccinationem non rite fuisse
absolutam, dum hac re nomen et fama multorum practicorum
expertissimorum imminueretur , inceperunt signum cicatricum
avide arripere , quoniam hoc unicum erat , quod a vaccinae
insitione superstes , de hac testari posset. In has tunc ac-
curato animo inquirebant , ut hac ratione magno numero no-
tarum observatarum, notionem acquirerent, cicatricis, quae
bona et legitima vocari posset , quaeque effectus vel sequela
esse deberet vaccinae insitionis rite institutae et bene per-
actae. In omnibus , apud quos notae vel qualitates bonae
cicatricis non invenirentur, judicabant vaccinae insitionem non
rite fuisse absolutam , atque igitur tales contra variolas mu-
nitos non esse. Bonae ergo cicatrices solum reperiri poterant
apud eos, qui variolas hactenus perpessi non erant, alioquin hic
morbus contra eas testari deberet. Num vero hoc semper
ita factum sit , non credo , sed potius cicatrices magis inda-
gatas esse in iis , qui variolis corripiebantur , quam qui ab
illis liberi manebant. Quidquid sit , in definienda riie con«
stituta cicatrice non omnes conveniunt auctores.

Secundum gregory, qui optime de hoc argumento meruit,
bona et laudabilis cicatrix ita debet esse circumscripta, ut ela-
psis 20 , et quod excurrit annis , inflammationis specificae ad-
huc supersint sequelae , ex ipsius cutis verae affectione et
alteratione , qua haec suo modo mutatur, ut per reliquas vitae
periodos permaneat conspicua cicatrix. Talis cicatrix prae-
terea erit rotunda aut subrotunda , nam e superveniente et
persistente solita cutis inflammatione , irregularis oriretur ci-
catrix , etsi nihilominus vaccinae insitionis eventus bonus esse
possit. Magnitudo nihil refert, modo rotunda sit forma. Tan-
dem bona cicatrix erit racemosa et radiata : etenim eadem
ratione ac variolae , pustulae vaccinicae suo modo evolvuntur ;
constant autem ex cellulis minimis, quae zonula centrali con-
tinentur , et certum est signum , decursum vaccinae turbatum
non esse, si hae lineae et puncta cellularum supersunt. Postea

testatus est gregory et hoc signum non esse essentiale (i).
Haec definitio verae cicatricis universe assumpta fuit in Bri-
tannia , imprimis etiam in Germania, in dijudicando num
milites de novo vaccinationi subjicerentur, nec ne: serius
tamen in Borussia , non amplius attenderunt ad cicatrices , in
hac instituenda operatione.

Aliam definitionem dedit gendrin hisce verbis : »les ci-
catrices vaccinales legitimes sont arrondies, egales , molles,
»tres superficielles ; elles presentent comme des traces regu-
»lieres de plusieurs petites Solutions de continuite tres rap™
»prochees, disposees circulairement , ce qui donne un aspect
» comme ponctue. La couleur est plus pale que celle de la
»peau environnante. Elles disparaissent en grande partie avec
vle temps , surtout si Tindividu prend de 1’embonpoint” (2).

Hae ambae definitiones sufficere possunt. Si autem quis
tales offerret cicatrices , statuendum erat , hunc rite vaccinae
insitionem esse perpessum atque igitur ab omni parte contra
variolas praemunitum. Yeritas prioris conclusionis tamen non
omni dubio vacare videtur, cum ipse gendrin testetur, ci-
catrices vaccinae insitionis, cujus cursus, aliqua de causa,
turbatus fuerat , quaeque ergo haud contra variolas tueretur ,
fere prorsus convenire cum iis , quas bonas et legitimas vo-
cat, ita ut fere distingui nequeant. An autem, praesenti-
bus cicatricibus rite constitutis, quisquam adversus contagium
variolosum munitus esse censeri possit , hac de re plures
etiam dubitant , quemadmodum illud efficitur ex observatio-
nibus virorum doct. iieim (3) , kuster (4)‘, franque , sonder-
LAND (5) , PITSCHAFT , SINOGOWITZ (6) , MEYER, HEILBORN (7),
sachse (8), seeger (9) aliorumque , qui saepius , praesenti-
bus cicatricibus optimae notae , variolosum morbum evolvi

(1) Fror. Notiz. 1827. B. XVII n". 374. S. 345. — (2) Gendri» I. I,
T. I § 553. — (3) Heidelb. Klin. Annal. B. 4. H. 2. n •. 4 et H. 3.
n°. 1. — (4) Horn’s Archiv. Marz. 1838. n . 2. — (5) Rest’s Mag. B. 28,
n. 3. n 16. — ^6) Ibid. B. 29. II. 1. n . 4. — (7) Ibici. B 29. H. I,
n'1. 1 . — (8) Hvf. Journ. B. 79. St. 5. p. 30. — (9) L. 1.

viderunt» Observavit etiam doct. j. H* kopp saepe, regula-
ribus cicatricibus , varioloides graves decurrere , et in casu-
bus , ubi vix distingui poterant , eas mitiores esse. Raro ta-
men mors insequebatur , ubi cicatrices ad normam se habe-
bant (1). »Nach dem Stande unserer bisherigen Erfahrungen,
»inquit DORNBLiiTH Y. D. , uber Yaccination, mogte das Zei-
»chen aus der Narbe allein , wohl eben so wenig begriindete
»Ge\vissheit von untriiglicher Aechtheit der iiberstandenen
»Schutzpocken geben , ais er vollkommen hinreichen kann ,
»manche einseitige Trugschlusse zu verhindern” (2).

Dornbluth fidem habet cicatricibus non parvis, bene evo-
lutis ; neurohr contra , eas parvas esse vult , albicantes , sine
impressionibus , cum cellulis oblongis. IIeilborn iis adscri-
bit puncta superstitia ex cellulis pustularum ; si superficiales
sunt, planae et splendentes, has sequelas esse opinatur in-
flammationis nimis intensae. Secundum meyer profundae esse
debent cum impressionibus parvis, rotundis, in circulum dis-
positis. Wolde opinatur cicatrices profundas, inaequales,
magnas , signa esse suppurationis nimis intensae , qua igitur
justa evolutio vaccinae insitionis turbata fuit. Credit eichhorn
cicatrices valde profundas, magnas semper insequi, si pus-
tulae minores adfuerint nnmero, quae, ex ejus sententia contra
variolas haud tuentur. Quo minores essent cicatrices, eo mi-
tiores fuerunt variolae, praegressam vaccinationem insequentes.

Quum autem tali modo inter se dissentiant docti , de de-
bita cicatricum indole , et differant variis , quae inde oriantur
definitionibus , et nos sane dubii fere haeremus , cuinam de-
finitioni sit assentiendum ; attamen ea , quam dedit gendrin ,
quaeque pluribus in rebus convenit cum ea a gregory pro-
posita , optima nobis videtur , etsi non possum quin me cre-
dere fatear , tales cicatrices haud saepe inveniri.

Ex investigatione cicatricum eorum , qui varioloidibus in

(1) Salzb, Zeitung. B. 42. no. 1077, — (2) Huf, Journ. B. 59« Suppi,
p. 55.

Nosocomio militari Trajectino decubuerunt , et comparatione
harum inter se instituta , sequentia colligere potui : Fuerunt
49 aegri , qui cicatrices nobis obtulerunt , quales inter bonas
et legitimas numerandas esse visae sunt , forma enim gaude-
bant orbiculari , magnae erant , reliqua cute magis albes-
centes , sulcatae , punctatae. His aliquomodo accedebant 27
casus , in quibus cicatrices manifestae erant , quas etiam bo-
nas dicere posses, cum essent subrotundae, sulcatae, parvae
cum sulcis ex plicis productis. In his varioloides etsi ple-
rumque mites, in tribus tamen casubus admodum graviter
decurrentes observatae sunt. Inter priores vero etiam tres
casus indolem obtulerunt gravem. Attamen in genere in his
omnibus , quamvis multis modis a se invicem recedentibus ,
morbi decursus plerumque ita mitis erat , ut exsiccatio tertio
jam die inciperet, et singulo quodam in casu, octavo demum
die absoluta esset: plerumque citius absolutus fuit morbus.

Non prorsus illaudabiles vocaremus cicatrices , quae quidem
orbiculares , aliquomodo tamen irregulares erant , variae mag-
nitudinis, sulcatae quidem, sed pro parte tantum ; nonnum-
quam punctatae. Tales enumeravimus apud 53 aegros. Ex
his quatuor modo casus varioloides gravioribus stipatas sympto-
matibus obtulerunt, reliqui mitibus adscribendi erant. Inter
70 , qui variolis mitigatis affecti fuerunt , cicatrices a reliqua
cutis facie tam parum recedebant, ut judicium de iis perquam
difficile esset. Ex his solummodo novem casus graves observati
fuerunt , reliqui inter mites recensendi. In singulari quodam
aegrotante variolae confluentes exstiterunt, exsiccatio vero jam
sexto die obsoluta fuit.

Mitto reliquos aegrotantes, qui sibi vaccinam insitam fuisse
retulerunt , sed in quibus exploratio cicatricum obtineri non
ita potuit , ut ex ea aliquo cum fructu judicium proferretur.
Numerus aegrotantium in Nosocomio, qui plerumque solitum
multum superabat, inquisitioni diligenti non raro obstitit, cum
Praeceptor Aestimatissimus imprimis annis 1831 — 1833 Oph-
thalmiae bellicae et cholerae magnopere curam gerere deberet.

Fuerunt etiam 1 1 , in quibus accurata investigatione nullo modo
aliquod cicatricis vestigium detegi potuerit. Dijudicare nolo
nuin his in casubus cicatrices, praeterito tempore fuerint de-
letae, utrum potius ab aegris relata , fuerint erronea vel falsa.
Etenim saepe fides aegrotantibus habenda valde labefactata fuit,
dictis plane sibi oppositis, quae, vario tempore interrogati,
nobis communicabant. Quantum fieri potuit veritatis explora-
tionem summo cum ardore persecuti sumus, quo candidius
haec materies tractaretur, sed, quod non raro alias contingit,
ita et hic aegri medicorum consilium saepe fallere conati sunt.
Fuerunt nonnulli, in quibus cicatrices adesse dixisses, qui vero
affirmarent vaccinam numquam sibi insitam fuisse, sed ex aliis
cutis affectionibus tales laesiones superstites esse. Binis in ca-
subus, pustulam variolosam in ipsa cicatrice evolutam obser-
vavimus.

Ut ergo ulterius jam videamus, quaenam cicatricibus habenda
sit fides, quaeritur, num verae et perfectae cicatrices e vaccinae
insitione non rite instituta vel in decursu suo turbata, nihilo-
minus superesse possint : et contra , num vaccinae insitio ab
omni parte laudabilis relinquere valeat cicatrices, quae pro
parte vel prorsus signis carent , quibus hodie cicatrices bonas
ab illaudabilibus distingui solent. Quod ad primam quaestio-
nem, audientes jam fuimus gendrin, quocum convenire videntur
meijer, pitschaft , stosch , oelse , alii, qui observarunt vac-
cinae insitionem aliqua de causa irregulariler decurrentem post
se reliquisse cicatrices vix vel nullo modo a veris et legitimis
distinguendas. Plures adhuc auctores et alteram quaestionem
affirmant, qui saepius se observasse testantur, post rite decur-
sam vaccinae insitionem illaudabiles superstites mansisse cica-
trices.

Dijudicare velle ex cicatricum conditione, num homines, eo
tempore, quo hae investigantur, vi prophylactica vaccinae ad-
huc gaudeant nec ne, nonne hoc idem est, ac si statuatur
vaccinationem tam diu contra variolas praemunire, quam ci-
catrices conspicuae sunt? Unde efficeretur propriam illam mu-

tationem , quae vaccina in corpore effecta fuerit , pari passu
procedere cum cicatricibus , id est , si haec vis prophylaclica
in corpore imminueretur, simul etiam fore ut cicatrices evanes-
cerent. Quod certe rectae rationi repugnat.

Multi fidem cicatricibus habendam probare conati sunt ex
eventu secundae vaccinae insitionis , et crediderunt , praesen-
tibus bonis cicatricibus , se reperisse secundam vaccinationem
numquam bene succedere (gregory). Tali in casu , prima
vaccinae insitione omnis ad variolas contrahendas vel vaccinam
altera vice evolvendam praedispositio quasi exstincta fuisset. Non
desunt autem permulta exempla , homines veras offerentes ci-
catrices, variolis correptos fuisse, in quibus itaque prima vac-
cinae insitione aut omnis praedispositio ad contagium variolo-
sum suscipiendum exstincta non fuit , aut ea temporis lapsu
denuo increvit. Quum ita res sese habeat , nihil obstat , quo
minus ex altera vaccinae insitione non talis observetur eventus,
qnalein prima obtulit. Hoc argumentum, ut ajunt a priori,
praevideri potest, et multis etiam comprobatur observationibus,
uti in praecedente capite jam exposuimus exemplis , ab heimio
aliisque auctoribus allatis. Praeterea neutiquam comprobatum
est, unum eundemque hominem , eodem tempore proclivem esse
vel dispositum ad ulrumque contagium suscipiendum vel vario-
larum vel vaccinae , ita ut , cui altera vice insita fuit vaccina
felici cum eventu, is etiam contagio varioloso expositus variolas
contrahere potuisset, si revaccinatio instituta non fuisset, quod
in dubium vocarunt mitchell, meter , heim , stosch , heil-
BORN , EBELING , JOHN GROSS , OELSE , WAGNER , PEARSON et
HONORAT.

Ex hisce autem , sequentia concludi posse mihi visum est :
Yariolae evolvi possunt non minus bene in iis, qui bonas, quam
qui vitiosas offerunt cicatrices ; attamen bonae si adsunt , va-
riolae plerumque mullo mitius decurrunt , raro gravius. In
utroque casu secunda vaccinae insitio aeque succedit. Hein
ex habitu cicatricum nihil effici potest, an quis dispositus sit,
nec ne , ad variolas contrahendas , vel ut in eo altera vaccinae

insitio bonum habeat eventum. Tandem cicatrices nihil tes-
tantur certi , quam quod semel vaccina insita fuerit ; verum
si earum conditio est laudabilis, inde aliquo jure concludi
potest, vaccinae insitionem fuisse bonam; si vero haec conditio
minus bene se habet , suspicionem alit , vaccinae insitionem
ulterioremque ejus decursum non ab omni parte votis res-
pondisse.

Sed haec jam satis; expositis qualibuscunque finem imponam
effato gaubii Y. Cl., atque artis medicae longe peritissimi :
»Dum igitur lis sub judice est, jubet profecto rei dignitas ve-
»ros quoscunque artis magistros, junctis viribus, eo conniti,
»ut semotis tantisper rationum argutiis, exquisitarum observa-
tionum exemplarumque pondere, solide tandem dirimatur.”

TANTUM,

QUAESTIONES.

Variolae, Yarioloides et Varicellae eodem contagio produ»
cuntur.

Ipsa vaccina temporis lapsu non degeneratur.

III.

Vaccinam primam originem a vaccis trahere non veri est
simile.

IV.

In febribus exanthematicis , febrem magis quam exanthema
morbi essentiam constituere , haud opinor.

Optimam vocis theoriam exposuit V. Cl. muller.

VI.

Magnopere laudandus magendie Vir. Cl», qui applicando le-
ges physicas variis corporis animalis functionibus insigne doc-
trinae physiologicae creavit emolumentum.

VII.

Minus recte statuit V. Cl. muller sanguinis circuitum sola vi
cordis perfici.

VIII.

Tum dilatatione thoracis per inspirationem , tum dilatatione
cordis sinus dextri sanguinis circuitus promovetur.

IX.

Physiologia medicinae fundamentum.

Febris saepe praesidio est.

XI.

Celsus L. II. C. 8.

Non assentiendum est celso, primo die nullum humorem
aegris esse dandum.

Lib. III. C. 6.

XII.

Recte celsus : erravit erasistratus qui febrem nullam sine
inflammatione esse dixit.

Lib. III. C. 10.

XIII.

Fistulae ani in iis, quorum pulmones laborant, curandae,
non sanandae.

XIY.

Sanguinis missio localis , universalem excipere nequit.

XY.

Numquam nos syphilidem radicitus sanasse, praedicare pos-
sumus.

XYI.

Phthisis haereditaria sanari nequit, nec umquam poterit;
Prophvlaxis autem morbum avertere valet.

XVII.

Errare videntur, qui statuunt, foetum in variis evolutionis
periodis formam assumere animalium inferiorum classium.

XVIII.

Post quartum graviditatis mensem auscultatione dijudicari
potest utrum foetus vivat, nec ne.

XIX.

Recte monstrorum variorum ortus explicatur ex evolutione
foetus, quodam stadio impedita.

•

€

;

•f '

■ 1

l s

• 'l

^ :\\

W-- '

i ? %v , ■ \ *» ' *^y*Wiff5

SI8I1

[ * * •*->••*

fjji. JUS

W - *> )

;V-

s» . ^ j/r^ ' ".•»* v •

Mr^ir. ••>'.• ,~\f . . fi

■BT . • . -r.^2

t/Kr- ’ ,C r,;^H

^rf -,r, m

r':-v: .-'t.'''^ * ii

Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Specimen medica inauguralis de varioloidibus et vaccinae insitione"

See other formats